Τα θύματα και το μέγεθος των καταστροφών Ο αριθμός των θυμάτων του εμφυλίου πολέμου, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, έφτασε στα 154.000 άτομα. Οι απώλειες του κυβερνητικού στρατού, όπως αναφέρονται στις στατιστικές του Γενικού Επιτελείου Στρατού, έφτασαν στις 15.969 νεκρούς, τις 37.557 τραυματίες και τις 2.001 αγνοούμενους, δηλαδή συνολικά 55.527 άνδρες. Οι απώλειες των ανταρτών του "Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας" ήταν 38.839 νεκροί, τραυματίες και αγνοούμενοι και 20.128 αιχμάλωτοι. Σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία, καταστράφηκαν 47.000 κατοικίες, 240 βιομηχανικές επιχειρήσεις και νοσοκομεία, 930 γέφυρες, 1.650 σχολεία. Εξοντώθηκαν 1.500.000 ζώα. Μία άλλη επίπτωση, ήταν ο εξαιρετικά μεγάλος αριθμός των προσφύγων, κυρίως στη Βόρεια Ελλάδα, που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια και τα χωριά τους για να μην βρεθούν στο επίκεντρο των μαχών κυβερνητικού στρατού-ανταρτών, είτε πάλι επειδή εξαναγκάστηκαν, στη διάρκεια των μεγάλων εκκαθαριστικών επιχειρήσεων του εθνικού στρατού, ώστε να αποκοπεί κάθε δυνατότητα εφοδιασμού των ανταρτικών τμημάτων. Σύμφωνα με ένα "Μνημόνιο για το ελληνικό προσφυγικό πρόβλημα", που εστάλη στις 8 Οκτωβρίου 1949 προς το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών, ο πρωθυπουργός Π. Τσαλδάρης δήλωνε πως ο αριθμός των προσφύγων του εμφυλίου πολέμου ανέρχονταν σε 684.607 άτομα, από αυτά 166.000 πρόσφυγες είχαν επαναπατρισθεί και ότι άλλοι 225.000 θα επαναπατρίζονταν σύντομα. Είναι χαρακτηριστικό ότι η απογραφή του 1951, εμφάνισε ουσιαστικά στάσιμο τον πληθυσμό της χώρας έναντι της προηγούμενης απογραφής του 1940, ενώ η μείωση σε αρκετούς νομούς ήταν συγκλονιστική, όπως στην Ευρυτανία (-25,8%), Καστοριά (-28%), Φλώρινα (-22%), Φωκίδα (-19,64%), Δράμα (-17%), Κιλκίς (-12%), Κοζάνης (-7%, με μεγαλύτερη μείωση στην επαρχία Γρεβενών -20%, Εορδαίας -17%, Βοίου -12%) κλπ. Μία από τις οδυνηρές συνέπειες του εμφυλίου πολέμου, ήταν η δημιουργία ενός μεγάλου αριθμού πολιτικών προσφύγων. Στην αναγκαστική εξορία βρέθηκαν για πολλά χρόνια περισσότερα από 57.000 άτομα. Από αυτούς, περίπου 17.000 εγκαταστάθηκαν στην πρώην Σοβιετική Ενωση, κυρίως στην Τασκένδη και σε άλλες πόλεις του Ουζμπεκιστάν. Στην Τσεχοσλοβακία αρχικά εγκαταστάθηκαν 13.000 έλληνες πολιτικοί πρόσφυγες, στη Ρουμανία 9.300, στην Ουγγαρία 7.500 και οι υπόλοιποι στη Βουλγαρία και στη Γιουγκοσλαβία. Ο μεγαλύτερος αριθμός των πολιτικών προσφύγων επέστρεψε στην Ελλάδα από την αναγκαστική προσφυγιά μετά το 1982, όταν η κυβέρνηση του Α. Παπανδρέου αναγνώρισε την Εθνική Αντίσταση. Τέλος, να αναφέρουμε τις σοβαρές επιπτώσεις του εμφυλίου στην αγροτική παραγωγή και την κτηνοτροφία. Η παραγωγή σιτηρών είχε πέσει το 1946 σε επίπεδο μόλις ανώτερο από τους αριθμούς της μέσης παραγωγής του 1936-38 (389.263 τόνοι), όμως το 1947, όταν το πρόβλημα των εκτοπισμένων και των προσφύγων συνοδεύτηκε από ξηρασία, η μείωση ήταν περίπου 50%. Επίσης, η παραγωγή καπνού μειώθηκε το 1946 κατά 46%, ενώ ο αριθμός των μεγάλων ζώων είχε μειωθεί το 1946 έως 50% και αναμενόταν να μειωθεί και άλλο κατά το 1948. Πρέπει δε να αναφερθεί ότι το 1950, ένα χρόνο μετά τον τερματισμό του εμφυλίου πολέμου, η περιοχή Γρεβενών είχε μόνο το 30% των κοπαδιών που διέθετε, σε σύγκριση με την προπολεμική περίοδο. Χρονικό των γεγονότων του Εμφυλίου Τα διδάγματα του Εμφυλίου   |   Τα θύματα και το μέγεθος των καταστροφών Χρονικό των γεγονότων του Εμφυλίου   |   Ο ρόλος των ξένων Η πολιτική αστάθεια της περιόδου 1946 - 49   |   Οι τρεις μεγάλες πολιτικές δολοφονίες Ο κανονιοβολισμός της Θεσσαλονίκης   |   Το σχέδιο "Πυρσός"