Γιατί αντιδρούν οι Πόντιοι

στο ελληνοτουρκικό συνέδριο της Θεσσαλονίκης

ΕΠΑΝΑΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΜΕ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ:

ΝΑΙ ΑΛΛΑ ΠΩΣ;

του ΒΛΑΣΗ ΑΓΤΖΙΔΗ

Οι διαμαρτυρίες των ποντιακών οργανώσεων στη Θεσσαλονίκη, με αφορμή το Συνέδριο για τους Βενιζέλο-Ατατούρκ και την πρόταση -που απ' ότι λέγεται κατέθεσε ο βιομήχανος Μπουτάρης στο Δήμαρχο Θεσσαλονίκης- περί μετονομασίας της οδού Αγίου Δημητρίου σε οδό Κεμάλ Ατατούρκ, ανέδειξαν τις δυσκολίες ενός όντως μεγάλου εγχειρήματος. Οι οργανωτές του Συνεδρίου και εμπνευστές απ' ότι φαίνεται της ιδέας της μετονομασίας, φρόντισαν να κατηγορήσουν και πάλι τους "δαίμονες", δηλαδή τους κακούς εθνικιστές. Φταίνε όμως οι "δαίμονες" στην προκειμένη περίπτωση;

Κατ' αρχάς οι Πόντιοι εκφράζουν αυτή τη στιγμή τον προσφυγικό ελληνισμό του 1922 και κατά συνέπεια τον ένα στους τρεις Έλληνες που τυχαίνει να έχει προσφυγική καταγωγή από Ιωνία, Πόντο και Ανατολική Θράκη. Για όλο αυτό το κομμάτι του ελληνισμού, ο Κεμ'άλ Ατατούρκ και ο τουρκικός εθνικισμός, αποτελεί την προϋπόθεση της εξόντωσης και της εκδίωξής του από τις γενέθλιες κοιτίδες της καθ' ημάς Ανατολής. Επιπλέον, ο χώρος της Θεσσαλονίκης κατά την οθωμανική της περίοδο, υπήρξε η μήτρα του τουρκικού εθνικισμού. Το 1911 οι Νεότουρκοι αποφάσισαν στην πόλη αυτή εξόντωση των μη τούρκικων εθνοτήτων. Στην απόφαση Συνεδρίου τους γράφτηκε: "Η Τουρκία πρέπει να γίνει μωαμεθανική χώρα, όπου η μωαμεθανική θρησκεία και οι μωαμεθανικές αντιλήψεις θα κυριαρχούν και κάθε άλλη θρησκευτική προπαγάνδα θα καταπνίγεται... Αργά ή γρήγορα θα πρέπει να πραγματοποιηθεί η πλήρης οθωμανοποίηση όλων των υπηκόων της Τουρκίας. Και είναι ολοκάθαρο ότι αυτό δεν μπορεί να γίνει με την πειθώ. Αρα πρέπει να χρησιμοποιηθεί ένοπλη βία... Το δικαίωμα των άλλων εθνοτήτων να έχουν δικές τους οργανώσεις θα πρέπει να αποκλειστεί. Κάθε μορφή αποκέντρωσης και αυτοδιοίκησης θα θεωρείται προδοσία προς την τουρκική αυτοκρατορία."

Αυτή υπήρξε η βάση των εκτεταμένων εθνικών εκκαθαρίσεων, οι οποίες στοίχισαν στους Έλληνες της καθ' ημάς Ανατολής, 1.500.000 νεκρούς την περίοδο 1915-1924. Αυτή τη θέση ολοκλήρωσε ο κεμαλισμός, με αποτέλεσμα την υποχρεωτική προσφυγοποίηση 1.500.00 Ελλήνων από τις πατρίδες τους, το 1922. Μεγάλο μέρος των προσφύγων αυτών εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη.

Τα γεγονότα αυτά -που αντικειμενικά θα προκαλούσαν την αντίδραση των προσφυγικών οργανώσεων- φαίνεται ότι αγνοούσαν πλήρως οι διοργανωτές των σύγχρονων εκδηλώσεων στη Θεσσαλονίκη. Πράγμα λυπηρό, γιατί υποθήκευσαν την προσπάθεια προσέγγισης των δύο λαών.

Στη Μυτιλήνη και στην Πέργαμο

Προσπάθειες τέτοιες δεν είναι σπάνιες. Πρόσφατα έγινε προσπάθεια επαναπροσέγγισης με κοινές εκδηλώσεις Ελλήνων και Τούρκων στην Πέργαμο, οργανωμένες από τη Νομαρχία Λέσβου και το Δήμο Περγάμου, καθώς και λειτουργία στους Ταξιάρχες, μητρόπολη των Μοσχονησίων στην Αιολική ακτή. Στην περίπτωση αυτή, είχαμε διαφορετικό αποτέλεσμα. Δεν προκλήθηκε το συναίσθημα των προσφύγων, όπως στη Θεσσαλονίκη. Αντίθετα, ανεδείχθη η παλιά ελληνική παρουσία στην αντίπερα όχθη του Αιγαίου.

Και εκεί βεβαίως ανεδείχθη το μεγάλο ζήτημα του τρόπου προσέγγισης των δύο (και περισσότερων) λαών που κατοικούν ένθεν και ένθεν του Αιγαίου. Η διαμόρφωση ενός κώδικα αρχών με βάση τον οποίο θα γίνει η, επίσημη τουλάχιστον, επαναπροσέγγιση των λαών είναι αναγκαία. Ο κώδικας αυτός θα εξαχθεί από την καλή γνώση της ιστορίας των περιοχών με τις οποίες επιχειρείται η ανάπτυξη σχέσεων και από την αξιοποίηση των υπαρκτών ελληνικών προσφυγικών πληθυσμών από τον Πόντο, τη Δυτική Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη.

Εάν δεν τηρηθούν οι δύο αυτές προϋποθέσεις, το εγχείρημα της επαναπροσέγγισης κινδυνεύει να ακυρωθεί από το ανίκανο και προκατειλλημένο ελλαδικό πολιτικό περιβάλλον. Ένα περιβάλλον που είτε άκριτα προτρέπει σε ανάπτυξη άνευ όρων σχέσεων, είτε επίσης άκριτα απορρίπτει κάθε προσπάθεια. Γιατί δυστυχώς η πολιτική σκέψη στην Ελλάδα είναι διχασμένη μεταξύ ενός απίθανου ενδοτισμού και ενός μικροελλαδίτικου τοπικισμού. Αυτός ο "απίθανος ενδοτισμός" εύκολα θα αποσιωπήσει τις εθνικές εκκαθαρίσεις που πραγματοποίησε ο τουρκικός εθνικισμός προκειμένου να δημιουργήσει το εθνικό κράτος των Τούρκων, άκριτα θα αποδεχτεί τις δυτικές απόψεις περί ισλαμικού κινδύνου και θα υμνήσει τον πρώτο διδάξαντα το ναζισμό, τον Κεμάλ Ατατούρκ. Θα δείξει επίσης κατανόηση για την αυταρχική φύση του τουρκικού κράτους και θα ανεχθεί την οργουελιανής μορφής καταστροφή του ιστορικού παρελθόντος της Μικράς Ασίας και τη δημιουργία ενός νέου, αποεθνικοποιημένου και τουρκικού. Από την άλλη, ο μικροελλαδίτικος τοπικισμός εύκολα και με ανεύθυνο τρόπο θα καταδικάσει τις προσπάθειες επικοινωνίας των λαών, καθώς και την ποικιλία των απόψεων που εμφανίζονται, ενώ θα καλλιεργεί υστερικά την παραδοσιακή στερεοτυπική αντίληψη για την τουρκική κοινωνία.

Πόντιοι και Μικρασιάτες

Όλα αυτά αποδεικνύουν το μικρό βάθος της σύγχρονης ελληνικής σκέψης και αναδεικνύουν τη σημαντικότητα των προσφυγικών πληθυσμών. Η πλήρης γνώση των παραμέτρων που συνθέτουν τις ελληνο-τουρκικές σχέσεις, η αποκωδικοποίηση της παλιάς μας σχέσης με τους λαούς της Τουρκίας και η συνειδητοποίηση των ιστορικών εκκρεμοτήτων -που ακόμα παραμένουν ανεξάρτητα από τη θέληση του οιουδήποτε αναλυτή- γίνονται όσο ποτέ άλλοτε αναγκάια. Για τους λόγους; αυτούς, η ιστορική μνήμη των προσφυγικών ελληνικών πληθυσμών γίνεται εξαιρετικά επίκαιρη, ενώ η ανασύνθεση των προσφυγικών ταυτοτήτων αποτελεί πλέον αναγκαιότητα. Η άποψή μας είναι ότι ο αποφασιστικός παράγοντας για την όποια επαναπροσέγγιση πρέπει να είναι η θέληση των ελληνικών μικρασιατικών πληθυσμών. Θέληση την οποία οι Ελλαδικοί θα πρέπει να λάβουν υπ' όψη. Ήδη στο 4ο Παγκόσμιο Συνέδριο του Ποντιακού Ελληνισμού αποφασίστηκε ότι: "...βασικός στόχος του ποντιακού ελληνισμού πρέπει να είναι η ανάπτυξη των σχέσεων με τους ελληνόφωνους συμπατριώτες μας που κατοικούν ακόμα στο χώρο του ιστορικού Πόντου. Η προσέγγιση αυτή θεωρείται ως μοναδικός τρόπος ανάπτυξης φιλίας μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας." Ας περιμένουμε και τη θέση των προσφύγων από τη Δυτική Μικρά Ασία, την Ανατολική Θράκη, καθώς και των Κωνσταντινουπολιτών, Ιμβρίων και Τενεδίων.

Εν κατακλείδι λοιπόν, οι πρωταγωνιστές, αλλά και οι επικριτές της επαναπροσέγγισης θα πρέπει να πάρουν υπ' όψη τους τη θέληση των ελληνικών προσφυγικών πληθυσμών του 1922. Κανείς βεβαίως δεν θα έπρεπε να συνεργήσει και να αποδεχτεί την εφιαλτική απόκρυψη της ελληνικότητας των μνημείων που επιχειρεί σε μεγακλίμακα το τουρκικό κράτος. Και για το τελευταίο, μια πρόταση προς τον υπουργό Πολιτισμού και τις νομαρχιακές αυτοδιοικήσεις του Έβρου, της Λέσβου, της Σάμου, της Ρόδου κ.λπ.: Εκδόστε έξυπνα επιστημονικά φυλλάδια που αναφέρονται στην ιστορία της ευρύτερης περιοχής σας, πριν αυτή κατατεμαχιστεί με τα σύγχρονα σύνορα. Αναφέρετε την πραγματική ιστορία της περιοχής σας (Θράκης, Αιολίας, Ιωνίας κ.ά.) Προβάλετε την ελληνικότητα των μνημείων που τόσο έντεχνα αποκρύπτει ο τουρκικός σωβινισμός και τέλος μοιράστε σε μόνιμη βάση τα έντυπα αυτά στους χιλιάδες τουρίστες που διασχίζουν κάθε μέρα τα σύνορα. Έτσι θα αποκατασταθεί η αλήθεια και θα μπορέσουμε όλοι μαζί να οικοδομήσουμε στέρεες και μόνιμες σχέσεις με τους λαούς της αντίπερα όχθης.

Και βεβαίως θα μπορέσουμε να αρχίσουμε τα Συνέδρια για όλα τα αμφιλεγόμενα πρόσωπα της ιστορίας: από τον Ελευθέριο Βενιζέλο και τον Ιωάννη Μεταξά, μέχρι τον Κεμάλ Ατατούρκ και τον Αδόλφο Χίτλερ.