Oι βορειοηπειρώτες, ο "Απόδημος" και η γυναίκα του τυροκόμου!

του Βασίλη Κυνηγόπουλου

Ο παραπάνω τίτλος θα μπορούσε κάλλιστα να αντιστοιχεί σε κάποιο θέμα του Φελίνι. Ομως ανταποκρίνεται απολύτως στον τρόπο λειτουργίας της ελληνικής δημόσιας διοίκησης και ειδικώτερα στα όσα διαδραματίστηκαν από το 1991 έως και το 1993 -περίοδο έξαρσης του προσφυγικού προβλήματος- στη Γενική Γραμματεία Απόδημου Ελληνισμού (ΓΓΑΕ). Tα γεγονότα αυτά, κρατώντας τις αποστάσεις και μένοντας στο συμβολισμό, δίνουν ίσως και το κλειδί ερμηνείας -για όσους ενδιαφέρονται φυσικά- της συντριπτικής ήττας της Νέας Δημοκρατίας πριν τρία περίπου χρόνια, εφόσον φανερώνουν τις αιτίες της αναποτελεσματικότητας και της αποτυχίας στους συγκεκριμένους τομείς.

Αμέσως μετά τη νίκη της το 1990, θεώρησε καλό να ελέγξει την συγκεκριμένη υπηρεσία μέσω κομματικών εγκάθετων. Ετσι έφερε στον ευαίσθητο αυτό χώρο ως αρχικομισάριο (και αρχικονομισάριο, όπως έλεγαν πολλοί τότε), σε διαβαθμισμένη θέση, μια γυναίκα τυροκόμου από την Πάτρα δίχως ιδιαίτερα προσόντα εκτός από ένα απολυτήριο γυμνασίου. Αποδείχτηκε τότε έμπρακτα ότι η εφαρμογή του νεοφιλελευθερισμού θα γίνονταν με λενινιστικές μεθόδους (sic!).

Η τοποθέτηση της μπλε κομισαρίου, με την έλλειψη προσόντων και οράματος που την χαρακτήριζε, έμελε να δώσει αντίστοιχη ταυτότητα στις ενέργειες της ΓΓΑΕ για τα επόμενα χρόνια. Συνδυάζονταν φυσικά απολύτως με την έλλειψη κεντρικής πολιτικής γραμμής και βούλησης για τα ζητήματα του Απόδημου Ελληνισμού και το γενικά χαμηλό επίπεδο της υπηρεσίας, που τιπικά τουλάχιστον είναι ταγμένη να υπηρετεί την Ελληνική Διασπορά.

Ετσι, την προηγούμενη περίοδο η πολιτική για τον Απόδημο διακυμάνθηκε από την υποχρέωση των φορέων που υλοποιούσαν προγράμματα, να εξυπηρετούν τις διάφορες ρουσφετολογικές απαιτήσεις (οι ποντιακοί φορείς έλεγαν υπό τύπον ανεκδότου ότι ο ποντιακός ελληνισμός από την εποχή της τουρκοκρατίας μέχρι σήμερα υποχρεώνονταν να πληρώνει τον φόρο της δεκάτης, μόνο που η τουρκοκρατία έπαιρνε το 10%, ενώ η ελλαδική κομματοκρατία απαιτούσε το 20%) μέχρι την εκπόνηση προγραμμάτων-μαϊμού (όπως εκμάθηση ναυαγοσωστικής σε Βορειοηπειρώτες το χειμώνα του '93).

Και αν έγινε κατορθωτό να γίνουν κάποια σοβαρά ερευνητικά και άλλα προγράμματα, αυτό οφείλονταν σε αυτούς τους λίγους άξιους και ευαίσθητους υπαλλήλους, οι οποίοι κατάφεραν, μέσα σε εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες, να βρουν τις διόδους εκείνες που οδηγούσαν στην παραγωγή συγκεκριμένου έργου.

Αντίστοιχα φαινόμενα παρουσιάστηκαν και στην άλλη μεγάλη υπηρεσία, η οποία επι πλέον ανέλαβε την υλοποίηση της αναπτυξιακής πολιτικής της ελληνικής μειονότητας στην Αλβανία. Η αδιαφάνεια και η έλλειψη επικοινωνίας με τους διάφορους φορείς του πληθυσμού φάνηκε ότι αποτελούσε τον τρόπο προστασίας του Ιδρύματος από τον έλεγχο και το σταμάτημα του "μεγάλου φαγοποτιού". Αργότερα ήρθαν στο φως της δημοσιότητας μερικές από τις καταχρήσεις -σε αντίθεση με τη ΓΓΑΕ, που ποτέ δεν έγινε έλεγχος των διαφόρων προγραμμάτων επιμόρφωσης. Ειδικά κατά το 1992 δεκάδες εκατομμύρια δραχμές από προγράμματα επαγγελματικής εκπαίδευσης Βορειοηπειρωτών κατέληξαν στις τσέπες των επιτηδείων. Τα σκάνδαλα ήρθαν στο φως από τη νέα διοίηση του ΕΙΥΑΠΟΕ, κατά τη διάρκεια ελέγχου των πληρωμών των σεμιναρίων. Σε έκθεση ορκωτών λογιστών διαπιστώθηκε "η διάπραξη αξιόποινων πράξεων από τους εμπλεκόμενους σε σεμινάρια, καθώς και η υποβολή ψευδών στοιχείων για την προσπόριση οικονομικού οφέλους". Την ίδια περίοδο είδαν στον Τύπο το φως διάφορες πληροφορίες για υπεξαίρεση μεγάλων ποσών στα έργα αποκατάστασης των προσφύγων που βρίσκονταν στις περιοχές του Έβρου και της Αλεξανδρούπολης.

Δεν είναι τυχαίο ότι χάθηκαν πολύτιμα χρόνια, ειδικά κατά την περίοδο 1991-1993! Η κυριαρχία της μετριότητας, της συντεχνιακής νοοτροπίας και του ανορθολογισμού εμπόδισαν τις αρμόδιες υπηρεσίες να εκπονήσουν εγκαίρως ενός σοβαρού προγραμματισμού για τα μεγάλα ζητήματα του εξωελλαδικού ελληνισμού, αλλά και των προσφύγων ή παλιννοστούντων, που εμφανίστηκαν μετά την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού. Απέδειξαν επίσης ότι η μικροελλαδίτικη ανοησία, συνδυασμένη με την έλλειψη υγιών θεσμών και την κομματοκρατία, μπορεί να εμποδίσει την επεξεργασία πολιτικής και να ακυρώσει τα όποια μέτρα μπορούν να ληφθούν.