Ενέργεια 2η - Ντοκιμαντέρ
|
| Ενέργεια 2η - Ντοκιμαντέρ | |
Η πρόταση του Ευρωπαϊκού και Βαλκανικού ομίλου Επικοινωνίας EUROBIG Ελλάς που περιγράφεται αναλυτικά στην συνέχεια, πιστεύουμε ότι θα δώσει μια πολύτιμη οπτική καταγραφή των ιστορικών διαδρομών του κρασιού περνώντας από τα αξιόλογα αρχαιολογικά και πολιτιστικά δρώμενα της κάθε περιοχής.
Έχει γίνει αποδεκτή η πρόταση από την ΕΝΟΑΜ καθώς και από την ΕΡΤ για την συνγχρηματοδότηση της.
Φυσικά θεωρείται δεδομένο ότι
ο ΟΠΠΕ Θ'97 θα έχει την δυνατότητα της χρίσης του ντοκιμαντέρ
για προβολή αλλά και σύνθεση διαφορετικών ενοτήτων που επιθυμεί
για ιδιαίτερες απαιτήσεις προβολής.
Επισυνάπτεται η πρόταση της
EUROBIG στην οποία και αναλύεται ο προϋπολογισμός, η φιλοσοφία
και ο στόχος του ντοκιμαντέρ.
Έχει υπολογιστεί ότι τον Γενάρη του 1997 θα είναι έτοιμο για προβολή στις εκδηλώσεις του ΟΠΠΕ Θ'97.
O Ο.Π.Π.Ε. Θ'97 θα έχει και τα αναμενόμενα κέρδη από την εμπορική εκμετάλλευση των ντοκιμαντέρ ανάλογα με το ποσοστό συμμετοχής του στην παραγωγή δηλ. το 50% των εσόδων.
Επίσης θα αναφέρεται ως συμπαραγωγός στους τίτλους, στα τρέϊλερ, στα δελτία τύπου και σε κάθε μορφής δημοσιοποίηση των ντοκιμαντέρ.
Εκτός από το προτεινόμενο σενάριο
για την διατροφή και το κρασί, στόχος είναι να δημιουργηθεί και
ένα κομμάτι για την ιστορία της Γαστρονομίας στην Θεσσαλονίκη
που θα προβληθεί σ' όλες τις εκδηλώσεις του ειδικού προγράμματος
«Δρόμοι κρασιού-Γαστρονομία»
ΟΙ ΔΡΟΜΟΙ ΤΟΥ ΚΡΑΣΙΟΥ
ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΟΥΣ ΑΜΠΕΛΩΝΕΣ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ
Σειρά πέντε ημίωρων ντοκιμαντέρ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Αν θεωρήσουμε ως πολιτιστικά
στοιχεία όχι μόνο τις καλούμενες «καλές τέχνες», αλλά και τις
καθημερινές συνήθειες, το είδος και τον τρόπο διατροφής και τις
συμπεριφορές των ανθρώπων κατά την παραγωγή και την κατανάλωση
της τροφής, τότε αναμφίβολα το κρασί αποτελεί το παλαιότερο και
το μόνο ίσως αναλλοίωτο στοιχείο πολιτισμού των Ελλήνων.
Αυτή μπροστά τους γαλαζόποδο,
πανώριο, τορνεμένο
τραπέζι πρώτα τώρα απίθωσε,
κι απάνω του ακουμπούσε
κανίστρι χάλκινο, και μέσα
του κρομμύδι για προσφάγι,
να πίνουν, μέλι ακόμη ολόξανθο
και κρίθινο άγιο αλεύρι,
στερνά την ώρια κούπα, ο γέροντας
πού 'χε απ'την Πύλο φέρει,
την πλουμισμένη με μισόκαρφα,
και τέσσερα τη ζώναν
αφτιά, σε κάθε αφτί δεξόζερβα
χρυσά βοσκολογούσαν
δυο περιστέρια, κι από κάτω
της διπλοί βρισκόταν πάτοι.
Γεμάτη αν ήταν, άλλος δύσκολα
να την κουνήσει μπορεί,
μα γέρο Νέστορας ανέκοπα την
έφερνε στα χείλια.
Εκεί συγκέρασε η θεόμορφη γυναίκα
τότε πρώτα
κρασί απ'την Πράμνο, ξύνει
μέσα του με τη χαλκένια ξύστρα
τυρί γιδίσιο, και πασπάλισε
κριθάλευρο από πάνω
και το ποτό σαν αποτέλειωσε,
τους κάλεσε να πιούνε.
Ιλιάς Λ 628-641
μτφρ. Ν. Καζαντζάκης - Ι.Θ.Κακριδής
Το Απολλώνιο και το Διονυσιακό πνεύμα οριοθετούν την ελληνική αντίληψη για τον κόσμο, έναν κόσμο γενικά αντιφατικό, με μια βαθιά εσωτερική ενότητα όμως, που την υλική της έκφραση
την έβρισκε στην κοινή λατρεία των δύο Θεών στους Δελφούς. Ας μην ξεχνάμε ότι τον χειμώνα σιγούσαν οι παιάνες και στη θέση ακουγόταν οι διθύραμβοι.
Ο Αισχύλος ονόμασε το κλήμα «άγρια μητέρα» και ο Ευριπίδης στις «Βάκχες» έδωσε τη μεγαλύτερη συνηγορία υπέρ του οίνου, τοποθετώντας τον δίπλα στο συρτάρι.
Κρασί και ψωμί εξάλλου καθαγιάζονται από τη χριστιανική θρησκεία, μετατρεπόμενα σε σώμα και αίμα του Χριστού.
Στη Μακεδονία η Διονυσιακή
παράδοση αναγνωρίζει έναν από τους πιο σημαντικούς τόπους
λατρείας του Θεού. Εξάλλου το κύκνειο άσμα του Ευριπίδη γράφτηκε
στη Μακεδόνικη αυλή.
Δυο είναι, νεαρέ μου,
τα πρώτα αγαθά για τους ανθρώπους: η θεά Δήμητρα-
η γη τουτέστιν, όπως
σ'αρέσει μπορείς και να την προσφωνείς.
Αυτή τρέφει τους ανθρώπους
με στερεά τροφή.
Ο γόνος της Σέμελης ήλθε αργότερα, αλλά ισάξια
η προσφορά του:
Του βότρυος το νάμα
εφεύρεση κι εισαγωγή δική του
στην κοινωνία των ανθρώπων.
Διώχνει τη λύπη απ'τους
ταλαίπωρους θνητούς,
όταν τα σωθικά τους πλημμυρίσει της
αμπέλου η ροή φέρνει
τον ύπνο, στη λήθη ρίχνει τις πίκρες της
ημέρας, φάρμακο άλλο
για τις δυστυχίες δεν υπάρχει της ζωής.
Θεός είναι ο οίνος
και στους Θεούς προσφέρεται σπονδή
ώστε αυτός διασφαλίζει
τα αγαθά στους ανθρώπους.
ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΟ ΧΩΡΟ
Με βάση την ελληνική ιστορία της αμπελουργίας «Αμπελώνες της Μακεδονίας» ονομάζεται ο ευρύτερος γεωγραφικός χώρος της βορείου Ελλάδος, που συμπεριλαμβάνει εκτός από το ομώνυμο διοικητικό διαμέρισμα της χώρας μας και την οινοποιητική περιοχή της Ραψάνης προς τα νότια, καθώς και την περιοχή Ξάνθης και Ροδόπης στα ανατολικά.
Για λόγους μεθοδολογικούς και
όχι μόνο, το ταξίδι στον Μακεδόνικο αμπελώνα μπορεί να ακολουθήσει
τις παρακάτω διαδρομές:
ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ
Οι ίδιοι χώροι όμως περιέχουν μνημεία τεράστιου αρχαιολογικού ενδιαφέροντος, δίνοντας έτσι την ευκαιρία για ένα εξίσου ενδιαφέρον ταξίδι στο χρόνο.
Τα μνημεία των Αρχαίων, των Ελληνικών και των Μεσαιωνικών χρόνων, ιδίως τα παλαιοχριστιανικά και τα Βυζαντινά παρουσιάζουν ένα ξεχωριστό πλούτο, που δείχνει την έντονη ζωή της περιοχής σε ολόκληρη την ιστορική διαδρομή και αποτελούν πραγματικά ζωντανά μουσεία της Ελληνικής Τέχνης. Αποτελούν συγχρόνως προνομιακό πεδίο για την ανάπτυξη της σύγκρουσης των δύο πολιτισμών, που δέσποσαν στην περιοχή ανά τους αιώνες: Του αρχαίου Διονυσιακού και του Χριστιανικού, με το ίδιο κεντρικό σύμβολο, το κλήμα
Ασφαλές όχημα γι' αυτό το ταξίδι αποτελεί η ελληνική ποίηση για τη δροσιά της αμπέλου από τον 8ο αιώνα π.Χ. μέχρι τις μέρες μας.
Η ελληνική βακχική γραμματεία χρησιμοποιεί δύο ομοσήμαντες λέξεις: τον οίνο και το κρασί. Όμως πότε, σε ποιά φάση της εξέλιξης της ελληνικής γλώσσας και κάτω από ποιές επιρροές ο οίνος έγινε κρασί;
Η αναζήτηση της απάντησης με τη μαρτυρία του ποιητικού λόγου οδηγεί στην ύστερη βυζαντινή περίοδο. Με το πέρασμα των αιώνων, ο κεκραμένος οίνος που γεννιόταν μέσα στους κρατήρες κατά τη διάρκεια των αρχαιοελληνικών συμποσίων από την κράσιν του οίνου με νερό, παραχώρησε τη θέση του στο «κράσιν οίνου» των βυζαντινών χρόνων και στη συνέχεια εξελίχθηκε σε κρασίν, κρασί, κρασάκι, λέξεις συνήθεις στα ποιητικά έργα του 14ου και του 16ου αιώνα. Όλοι σχεδόν οι Βυζαντινοί με τη λέξη οίνος καταλαβαίνουν Χριστός και Βάκχος και δια τον φόβον των Διονυσίων προτιμούν τους ουράνιους ληνούς. Η επίσημη χριστιανική γραμματεία έχει τις δικές της φιλολογικές κατηγορίες με ουράνια συμποτική θεματική. Μέσα σε αυτό το κοινωνικό θρησκευτικό πλαίσιο, ο οίνος ταυτίστηκε με το αίμα του Κυρίου και έγινε νάμα στο ποτήρι της Θείας Ευχαριστίας, ο δε οίνος των πίθων και αργότερα του βαρελιού, έγινε οινάρι και αργότερα κρασί - κρασάκι.
Στη νεοελληνική οινική ποίηση,
το Διονυσιακό στοιχείο εναρμονίζεται με το Απολλώνιο. Η
Άμπελος, σύμβολο της ίδιας της Ελλάδας, ενώνει το νέο Ελληνισμό
με τον αρχαίο κόσμο. Την ένωση αυτή -ιστορική, πολιτισμική και
κοινωνική - πραγματώνει ένας αποκλειστικά ελληνικός Θεός, ο Διόνυσος
- Ιησούς, κεντρικό σύμβολο της ποίησης του Σικελιανού, ο διαιώνιος
κοινωνικός και ιστορικός Θεός, που εκφράζει το πνεύμα και τη λατρεία
της αυθεντικής ελληνικής ενότητας.
ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΧΩΡΟ - ΠΕΡΑ
ΑΠΟ ΧΡΟΝΟ
Είκοσι τέσσερις αιώνες πέρασαν
από τότε που το χέρι του Ευριπίδη έβαζε στο στόμα του χορού των
Βακχών τα παρακάτω λόγια:
Πιερία μούσειος έδρα,
σεμνά κλιτύς Ολύμπου,
εκείσ' άγε με, Βρόμιε Βρόμιε
πρόβακχ' εύιε δαίμον.
Εκεί Χάριτες,
εκεί δε πόθος. Εκεί δε
Βάκχες θέμις οργιάζειν.
Είκοσι τέσσερις αιώνες μετά, κάθε χρόνο στις 8 Ιανουαρίου σε χωριά της Θράκης και της Μακεδονίας γιορτάζεται η μέρα της «Μπάμπως» της Μαμής, σημασία που έχει η λέξη και στα Σλαβικά, ένα έθιμο που έφεραν μαζί τους οι πρόσφυγες της Ανατολικής Ρωμυλίας.
Κάθε γυναίκα, που μπορεί να τεκνοποιήσει, επισκέπτεται τη μαμή, φέρνοντας δώρα. Χύνει νερό στη μαμή να νίψει τα χέρια της και στη συνέχεια φιλάει το «σχήμα», που της προτείνουν οι γριές: Ένα φαλλό, καμωμένο από κρασί ή λουκάνικο. Κάνουν αστεία, εκείνο το λουκάνικο το κλαίνε, το φιλούν. Η μαμή καμαρώνει πάνω σε θρόνο, οι γυναίκες την βλέπουν με σεβασμό και τιμή. Ακολουθεί συμπόσιο, όπου συμμετέχουν όλες οι γυναίκες, μεθώντας. Μετά το συμπόσιο ο χορός των γυναικών συνοδεύει τη μαμή ντυμένη νύφη κι αλίμονο στον άντρα που θα πέσει στα χέρια των μεθυσμένων γυναικών.
Ακόμη, στο καρναβάλι της
Νάουσας και όχι μόνο, μια χαρούμενη και μεθυσμένη πόλη παραδίδεται
επί μέρες σε μια μέθη περίπου υπερβατική. Το σούρουπο ο αιφνίδιος
και μονότονος ήχος του τύμπανου, ακολουθούμενος από οξείες κραυγές
ενός κλαρίνου καλεί τους κατοίκους για ξεφάντωμα σκορπώντας ρίγη.
Αυτή η εκτός ελέγχου μέθη τις βραδιές των Απόκρεω, η περίεργη
και ανεξήγητη επίδραση ενός τυπικού μουσικού αυτοσχεδιασμού μας
στέλνει αιώνες πίσω. Ο ίδιος επίμονος ανηλεής ήχος, η ίδια προειδοποίηση,
το ίδιο ρίγος, η ίδια απροσδιόριστη εντολή.
Ώ θαλάμευμα Κουρητών
ζάθεοι τε Κρήτας
Διογενέτορες έναυλοι,
ένθα τρικόρυθες άντροις
βυρσότονον κύκλωμα τόδε
μοι κορύβαντες ηύρον.
Βακχεία δ'ανά συντνόνω
κέρασαν άδυβόα Φρυγίων
αυλών πνεύματι ματρός τε Ρέας
εσ
χέρα θήκαν, κτύπον ευάσμασι
Βακχάν.
Παρά δε μαινόμενοι Σάτυροι
ματέρος εξανύσαντος θεάς,
εσ δε χορεύματα
συνήψαν τριετηρίδων
αις χαίρει Διόνυσος.
ΤΟ ΚΛΗΜΑ
Μπορεί ο πλούτος της Μακεδονίας να προέρχεται από τις άλλες καλλιέργειες και τη βιομηχανία της, η αιώνια όμως δόξα της είναι το κρασί της . Το θέαμα που προσφέρουν οι αμπελώνες της, κυρίως την άνοιξη και το φθινόπωρο είναι συγκλονιστικό.
Το κρασί δεν είναι μια ακόμη καλλιέργεια, ένας ακόμη τρόπος επιβίωσης. Οι καλλιεργητές της μυθικής αμπέλου την αντιμετωπίζουν με κάποια ιερότητα, την θεωρούν περίπου μέλος της οικογένειάς τους. Αναφέρονται σε αυτήν με εκφράσεις τρυφερότητας. «Το αμπέλι κοιμάται», λένε τους χειμωνιάτικους μήνες. Τότε που οργανώνονται τα άλλα εκείνα πανηγύρια, στα λίγα οικογενειακά αποστακτήρια, τους άμβυκες, όπου ετοιμάζουν μυστικά τα μυρωδικά που τους εμπιστεύθηκαν οι γεροντότεροι, ώστε ο καθένας να επιτύχει ένα ιδιαίτερο, οικογενειακό χαρμάνι.
Η μυστηριώδης διαδικασία της
ζύμωσης και ωρίμανσης του οίνου μπορεί και σήμερα ακόμη να προκαλεί
σε αμπελουργούς και ειδήμονες παραστάσεις που ανακαλούν από μακριά
αντίστοιχες μυθικές. Τον βλέπουν ως έμβιο ον που από το χαοτικό
αναβρασμό της νιότης αποπερατώνει βαθμιαία την διαμόρφωσή του
σε κάθε καθαρότητα και δύναμη. Συμβαίνει εδώ, όταν η ωρίμανση
μοιάζει να έχει σταματήσει και μοιάζει επίσης να έχει επιτευχθεί
ο μεγαλύτερος βαθμός υπεροχής, να ξεκινάει πάλι η χαοτική κίνηση,
όπως στην περίπτωση ενός ανθρώπου που επανακάμπτει στην εφηβεία
για να διατρέξει ακόμα μια φορά τον δρόμο της εξέλιξης και να
κατακτήσει ακόμη μεγαλύτερη ευγένεια και καθαρότητα. Με τη μεταμόρφωση
του το κρασί μοιάζει να αναδίδει την ηλιακή θερμότητα που έλαβε
απ'έξω και μια παλιά λαϊκή πίστη βεβαιώνει ότι το κρασί διατηρεί
την αλληλουχία του με τη ζωή της φύσης. Αυτό εξηγεί, υποτίθεται,
την ανανεωμένη δράση του κρασιού που ωριμάζει κατά την άνοιξη,
όταν ανθίζουν τα κλήματα.
«Όταν τα κλήματα ανθίζουν πάλι
αναδεύει το κρασί μες το βαρέλι.
Όταν τα ρόδα πυρώνουν πάλι
δεν ξέρω τι μου συμβαίνει»
Goethe
ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΠΥΡΑΜΙΔΑ
Στην Ελλάδα, όπως και σε όλες τις χώρες της λεκάνης της Μεσογείου η αμπελοοινική παράδοση είναι ιδιαίτερα πλούσια. Το κρασί είναι συνδεδεμένο με τον πολιτισμό των λαών της και με τις διατροφικές τους συνήθειες. Δεν είναι λοιπόν περίεργο το ότι στην περίφημη «πυραμίδα της Μεσογειακής Διατροφής», την προτεινόμενη πλέον από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας Διατροφική Πυραμίδα, βρίσκουμε και το κρασί.
Η Θεσσαλονίκη - η πόλη του λαμπρού παρελθόντος έμελλε να δεχθεί στους κόλπους της πλήθος ανθρώπων διαφόρων, σε θρησκεία, εθνότητα, συνήθειες, ήθη και έθιμα. Έδωσε στοργή, εργασία, στήριγμα σε μύριους πρόσφυγες και κράτησε απ'όλους αυτούς στο διάβα των αιώνων ένα χαρακτήρα που δείχνει πως, παρ'ολες τις σύγχρονες εξάρσεις, διατηρεί χαρακτηριστικά, συνήθειες και τρόπους ζωής που αποκαλύπτουν μυστικά του παρελθόντος στη μουσική, στην ποίηση, στη ζωγραφική, στην αγιογραφία, στις τέχνες, ακόμη και στη μαγειρική.
Η μαγειρική που καθιέρωσε σχεδόν ανά το πανελλήνιο την πόλη σαν πρωτεύουσα της γαστρονομίας. Αυτή η ολοένα αυξανόμενη φήμη που συνεχώς ενισχύουν με τις δημιουργίες τους οι περίφημοι εστιάτορες σε όλη την έκταση της πόλης θεσμοποιείται με την διοργάνωση ενός φεστιβάλ Γαστρονομίας και Κρασιού.
Ο παράδεισος των εδεσμάτων
και η ποικιλία των εκλεκτών Μακεδόνικων κρασιών θα προσφέρουν
μια από τις υψηλότερες απολαύσεις της.
ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ
Για την EUROBIG - ULA
Γιάννης Καρυπίδης
