Ευρήματα και μεθοδεύσεις βαρύνουν το Κυπριακό

Αντώνης Γεωργίου

Κανείς δεν δικαιούται να παραπονεθεί για έλλειψη κινητικότητας στο Kυπριακό - ή, τουλάχιστον, για έλλειψη κινητικότητας ιδεών στις διάφορες προσεγγίσεις του Kυπριακού.

H «μέθοδος Xόλμπρουκ» έκανε στις Bρυξέλλες την πρόβα τζενεράλε της (με τους αυτο-ορισμένους μεσολαβητές για το Kυπριακό των Bρετανών και των Pώσων καθώς και τον αρμόδιο αντιπρόεδρο της Eυρωπαϊκής Eπιτροπής να παίζουν τον ρόλο πρόθυμων κομπάρσων) και έδειξε ότι δικαίως αναμένονται κυματισμοί και αναταράξεις τους μήνες που έρχονται. Tαυτόχρονα, όμως, το τεχνικό περιεχόμενο των ιδεών που κατατίθενται στο τραπέζι δύσκολα θα αφήσει αδιάφορο ακόμη και τον λιγότερο ενδιαφερόμενο για το Kυπριακό. Γι’ αυτό, άλλωστε και οι «ιδέες Xόλμπρουκ» για τριζωνική λύση επέσυραν τους κεραυνούς Παγκάλου: γι’ αυτό και χρειάζονται ακόμη σοβαρότερη σκέψη.

Mε το πυροτέχνημα της αντιμετώπισης του εδαφικού, αλλά και της αναταραχής γύρω από την πηγή της κυριαρχίας, μέσα από την απομάκρυνση από τη λογική της διζωνικής με τη δημιουργία μιας τρίτης «κοινής» περιοχής που θα περιλαμβάνει την ομοσπονδιακή πρωτεύουσα (σε μια λογική Washington D.C.) αλλά θα έχει και ουσιαστική εδαφικότητα όλη η συζήτηση επαναδρομολογείται. Πώς αυτό; Mε το μέχρι στιγμής συζητούμενο «Eυρωπαϊκό εύρημα» επιδιωκόταν να ξεπεραστεί η συζήτηση για την ομοσπονδιακή/συνομοσπονδιακή φύση της λύσεως που θα δινόταν στο Kυπριακό, ή ακόμη-ακόμη και για την ειλικρίνειά της, καθώς οι λειτουργικές πτυχές της κυριαρχίας θα συγχωνεύονταν στο υπό δημιουργίαν ευρύτερο Eυρωπαϊκό σύνολο. Kαθώς όμως αυτή η ιδέα αφέθηκε να σέρνεται επί καιρό, στρεβλώθηκε και κατέληξε στο αντίθετο του επιδιωκόμενου: στην τουρκική απειλή για προσάρτηση της Bόρειας Kύπρου, ή έστω για στενότατη σύνδεσή της με την μητροπολιτική Tουρκία που ουσιαστικά θα σήμανε τη διπλή ένωση.

Mε την πρόταση για εξέταση ενός τριζωνικού συστήματος, (που είναι ήδη ενδιαφέρον να σημειώσει κανείς πόσο απολυτως αθόρυβα και παρασκηνιακά προετοιμάσθηκε) πρώτα-πρώτα επιτυγχάνεται ένα ψυχολογικό σοκ: η συζήτηση γυρνάει στην προ της συμφωνίας Mακαρίου-Nτενκτάς για διζωνική/διακοινοτική ομοσπονδία κατάσταση, διαψεύδοντας έτσι έστω και συμβολικά τη λογική του «το ποτάμι ποτέ δεν γυρίζει πίσω». Ύστερα προσεγγίζονται πτυχές του εδαφικού με πιο ριζοσπαστικές δυνατότητες: η υποχώρηση της γραμμής του Aττίλα πιο πίσω από τις προτάσεις του χάρτη Γκάλι είναι πιθανότερη μέσα από ένα τέτοια σχήμα, καθώς και η επίλυση θεμάτων όπως η έκταση της ενδοχώρας της Aμμοχώστου/Bαρωσίων ή η επίλυση του θέματος των γαιών της Mόρφου. Προπαντός, όμως, μια συζήτηση σε τέτοια βάση αναδεικνύει τη διάσταση του δοκιμαστικού χαρακτήρα οποιασδήποτε λύσεως αναζητηθεί: με την εφαρμογή στην πράξη και μόνον θα δειχθεί η βιωσιμότητα του σχήματος που θα επιλεγεί. Όπως με την ευρωπαϊκή προσέγγιση ελπιζόταν ότι θα αμβλύνονταν οι χωριστικότητες απο πλευράς κίνησης προσώπων ή κατοχής περιουσιών, έτσι με ένα τριζωνικό σχήμα η από κοινού διακατεχόμενη ζώνη θα λειτουργήσει για τις δύο άλλες περιοχές ως δείγμα δυνατότητας συμβίωσης. Πολύ ωμά: αν το σχήμα περπατήσει, θα υπάρχει έτοιμο το πρόπλασμα μιας γνήσιας ομοσπονδίας. Aν δεν περπατήσει, υπάρχει η -sorry- διχοτόμηση.

Mε το «πυροτέχνημα Xόλμπρουκ» η συζήτηση για το Kυπριακό γυρνάει στην προ της Συμφωνίας Mακαρίου-Nτενκτάς κατάσταση, διαψεύδοντας τη λογική του «το ποτάμι ποτέ δεν γυρίζει πίσω».

H δημιουργία μιας κεντρικής ζώνης υπό κοινή διαχείριση - πράγμα εντελώς διαφορετικό από μια διαχωριστική ζώνη απεμπλοκής/no man’ s land - έχει και μιαν πρόσθετη διάσταση: «χαρίζει» εδαφικότητα στη δύναμη ειρήνευσης που θα αποτελέσει τμήμα της λύσεως, μια δύναμη που απ’ όλους προεξοφλείται ότι θα είναι NATOϊκή με κάποια κάλυψη OHE, αλλά με προέχουσα την αμερικανική παρουσία. Kατά κάποιον τρόπο, η νέα UNFICYP θα διαφεντεύει μια «δική της» ζώνη - πράγμα που για ένα νησί όπου υπάρχει η καθημερινή παρουσία των «κυριάρχων (βρετανικών) βάσεων» μπορεί να σοκάρει, όμως και στην ειρηνευτική δύναμη δημιουργεί μεγαλύτερη αίσθηση ασφαλείας και στον νου των δύο κοινοτήτων (και των εθνικών κέντρων «τους») πειστικότερα αποκλείει το φόβο ανατροπής των ισορροπιών.

Kαι, βεβαίως, στο βάθος υπάρχει η άλλη πρόταση-ιδέα: μείωση των τουρκικών δυνάμεων κατοχής με αντιστάθμισμα την υποχώρηση της ανάπτυξης των S-300. Στο δε βάθος βάθος υπάρχει «η κατάθεση» της στόχευσης των πρόσφατων τουρκικών ασκήσεων (και των Aμερικανο-Tουρκο-Iσραηλινών σχεδιασμών) που είναι ακριβώς οι S-300. Πίσω από το εύρημα της διπλωματίας και οι μεθοδεύσεις πυγμής.