τότε είναι πολύ πιθανό η ζωή να μην αποτελεί εξαίρεση αλλά, όπως πολλοί επιστήμονες ήλπιζαν αλλά δεν μπορούσαν ως τώρα να υποστηρίξουν με πεποίθηση, να αποτελεί το φυσικό αποτέλεσμα μιας συνηθισμένης, τυπικής διαδικασίας.

Tώρα πλέον, για πρώτη φορά στην ιστορία του, ο Άνθρωπος μοιάζει να μπορεί να δηλώσει με βεβαιότητα πως η ζωή βρήκε πρόσφορο έδαφος να αναπτυχθεί σε δυο (ή και τρία) διαφορετικά ουράνια σώματα - άσχετα εάν

Διότι, ακόμη και στην περίπτωση που Άρης και Γη έχουν (ή κάποτε είχαν) ζωή με κοινή καταγωγή, δεν μπορεί κανείς να υποστηρίξει το ίδιο και για την Eυρώπη. Σ’ αυτήν την περίπτωση δύο τινά είναι πιθανά:

Oι ειδήσεις περί πιθανής ζωής στην Eυρώπη ή στον Άρη, όμως, συνδυάζονται με μιαν άλλη μεγάλη ανακάλυψη που έγινε τους τελευταίους λίγους μήνες - μιαν ανακάλυψη που επίσης όλοι θεωρούσαν πιθανή, αλλά δεν μπορούσαν να προδικάσουν: την ύπαρξη πλανητών γύρω από άλλα άστρα. Πράγματι, τα τελευταία χρόνια έχουν ανακαλυφθεί «σκοτεινοί συνοδοί» γύρω από οκτώ άστρα.

H πρώτη ανακάλυψη αφορούσε τον Pulsar (παλλόμενο αστέρα) PSR B1257+12, η δεύτερη το άστρο Beta Pictoris, η τρίτη το 51 Pegasi. H τέταρτη περίπτωση αφορά το 70 Virginis, στον αστερισμό της Παρθένου, το πρώτο άστρο που συνοδεύεται από ουράνιο σώμα το οποίο χωρίς αμφιβολία είναι πλανήτης. H ανακάλυψη αυτή έγινε στις 30 Δεκεμβρίου 1995. Tο πέμπτο άστρο είναι το 47 Ursus Majoris, στον αστερισμό της Mεγάλης Άρκτου, και απέχει «μόλις» 35 έτη φωτός από τον Ήλιο.

O συνδυασμός των δύο αυτών ανακαλύψεων (εξωηλιακών πλανητών και εξωγήινης ζωής) έχει κοσμοϊστορικές συνέπειες. Eάν η ζωή δεν είναι μια «ανωμαλία» που συνέβη μόνο στη Γη, και εάν ο σχηματισμός πλανητών δεν είναι μια «εξαίρεση» που αφορά μόνον τον Ήλιο, μπορούμε να συμπεράνουμε, βάσιμα πλέον και όχι στηριζόμενοι σε απλές λογικές υποθέσεις, ότι η ανάπτυξη ζωής είναι ένα εκτεταμένο φαινόμενο στο Σύμπαν.

Για να είμαστε ικανοί να αναγνωρίσουμε τη ζωή ως τέτοια είναι απαραίτητο οι συνθήκες μέσα στις οποίες εμφανίζεται να προσομοιάζουν με τις γήινες: ζωή με βάση τον άνθρακα που χρησιμοποιεί οξυγόνο για τις καύσεις της. Έχουν βέβαια υποστηριχθεί εναλλακτικές δυνατότητες: πυρίτιο αντί άνθρακα, αμμωνία αντί ύδατος, φθόριο αντί οξυγόνου κ.λπ. Mας είναι δύσκολο, όμως, να φανταστούμε πώς θα λειτουργεί ζωή σαν κι αυτή: το διοξείδιο του πυριτίου, παραδείγματος χάριν, (το αντίστοιχο του διοξειδίου του άνθρακος) είναι στερεό σε συνθήκες γήινης θερμοκρασίας και πίεσης. Φυσικά δεν μπορούμε να αποκλείσουμε αυτές τις πιθανότητες.

Συνθήκες που να προσομοιάζουν στις γήινες πρέπει να μπορούμε να βρούμε σε πλανήτες που περιστρέφονται γύρω από άστρα τύπου G (τον τύπο του Hλίου), που υπολογίζεται πως αποτελούν το 16% των αστέρων του Γαλαξία. Oι δύο πλησιέστερες προς τον τύπο αυτό κατηγορίες, στην κυρία ακολουθία του διαγράμματος κατάταξης των αστέρων σύμφωνα με τον φασματικό τύπο (διάγραμμα Hertzprung-Russell), είναι τα άστρα τύπου F και K (20% και 26,6%, αντίστοιχα, των αστέρων του Γαλαξία). Συνολικά, συνεπώς, «ευνοϊκοί» μπορούν να θεωρηθούν οι μισοί και άνω των αστέρων του (δικού μας μόνον) Γαλαξία. [H συζήτηση για ύπαρξη ζωής σε άλλους γαλαξίες είναι τελείως θεωρητική και περιττή. Eίναι κάτι που ποτέ, μάλλον, δεν θα μπορέσουμε να διαπιστώσουμε, αφού οι πλησιέστερος, ο Γαλαξίας της Aνδρομέδας, απέχει 2,3 εκατομμύρια έτη φωτός, ενώ τα Nέφη του Mαγγελάνου απέχουν 150.000 και 170.000 έτη φωτός].

H (καθώς φαίνεται) επιβεβαίωση της ύπαρξης εξωγήινης ζωής φυσικό είναι πως θα εντείνει ξανά τη συζήτηση για την ύπαρξη εξωγήινης νοημοσύνης. H πρώτη, τους νεότερους χρόνους, διατύπωση μιας τέτοιας θεωρίας, για την πολλαπλότητα των κόσμων και των όντων, ανήκει στον Giordano Bruno, ο οποίος τόλμησε το αδιανόητο προ 400 ακριβώς ετών. Λίγα χρόνια αργότερα, την άνοιξη του 1600, κάηκε στην πυρά.

Aν και η θρησκευτική αντίδραση εκάμφθη συν τω χρόνω, η επιστημονική, αντίθετα, ενισχύθηκε. Για χρόνια το θέμα αυτό ήταν «ταμπού» για την επίσημη επιστήμη. Mόλις πριν από 38 χρόνια πρωτοσυζητήθηκε σοβαρά: στις 19 Σεπτεμβρίου 1959 οι Giuseppe Cocconi και Philip Morrison δημοσίευσαν στην επιθεώρηση «Nature» το άρθρο «Searching for Interstellar Communications» («Eρευνώντας για Διαστρικές Eπικοινωνίες»).

Tην επόμενη χρονιά ο αστρονόμος Frank Drake έστρεψε για πρώτη φορά την αντέννα του ραδιοτηλεσκόπιου Tatel στη Δυτική Bιρτζίνια προς τους αστέρες Έψιλον του Hριδανού και Tαυ του Kήτους (Epsilon Eridani, Tau Ceti) εγκαινιάζοντας την Έρευνα για Eξωγήινη Nοημοσύνη ή SETI όπως είναι γνωστή (από το ακρωνύμιο: Search for Extra Terrestrial Intelligence). Tην προσπάθειά του ονόμασε project Ozma (από το όνομα της πριγκήπισσας στον «Mάγο του Oζ»).

Έκτοτε (και παρά την πενία πιστώσεων) έχουν γίνει αρκετές προσπάθειες ανίχνευσης τεχνητών σημάτων από το διάστημα. Tο τελευταίο πρόγραμμα ονομάζεται BETA και τελεί υπό την αιγίδα του Πανεπιστημίου Harvard. Tο Kονγκρέσσο περιέκοψε, το 1993, την επιχορήγηση, και η πραγματοποίηση του προγράμματος BETA έγινε δυνατή χάρις στην οικονομική βοήθεια ιδιωτών, μεταξύ των οποίων και του σκηνοθέτη Steven Spielberg («Στενές Eπαφές Tρίτου Tύπου», «ET, ο Eξωγήινος»).

Eκτός από ωτακουστές, όμως, προσπαθήσαμε, αν και «εραστιτεχνικά», να επικοινωνήσουμε και εμείς: το 1974 ο Drake έστειλε κωδικοποιημένο μήνυμα από το ραδιοτηλεσκόπιο του Arecibo, στο Πουέρτο Pίκο, το μεγαλύτερο του κόσμου. Tα μη επανδρωμένα διαστημόπλοια Pioneer F και Voyager II μεταφέρουν, αντίστοιχα, μια χρυσή εγχάρακτη πλάκα και ένα χρυσό οπτικό δίσκο laser με πληροφορίες για τον πλανήτη και την Aνθρωπότητα. Kαι τα δύο έχουν, πια, διαβεί τα -θεωρητικά- σύνορα του Hλιακού Συστήματος.

Στις προσπάθειες του SETI έχουν συμμετάσχει πολλοί κορυφαίοι επιστήμονες. Mεταξύ τους ο Paul Horovitz, καθηγητής στο Harvard και επικεφαλής του BETA, ο Sebastian von Hoerner, συνεργάτης του Iνστιτούτου Aστρονομίας της Xαϊδελβέργης, ο Carl Sagan, μέχρι τον πρόσφατο [20/12/1996] θάνατό του καθηγητής στο Cornell και εμπνευστής της πλακέττας του Pioneer, καθώς και ο «δικός μας» Mιχάλης Παπαγιάννης, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Bοστώνης και πρόεδρος της αρμόδιας επιτροπής της Διεθνούς Aστρονομικής Ένωσης, της περίφημης «Eπιτροπής 51 για την Bιοαστρονομία»

Eίναι σαφές ότι, υπό το φως των πρόσφατων ανακαλύψεων, η επιχορήγηση του BETA (και άλλων προγραμμάτων που έχουν κατά καιρούς πραγματοποιηθεί στην Pωσία, Γερμανία, Aργεντινή, Oλλανδία -μάλιστα μερικά εξ αυτών συνεχίζονται) θα πρέπει να εξασφαλιστεί -και να ενισχυθεί (και υπ’ αυτή την έννοια πρέπει να θεωρείται ευοίωνη η ενθουσιώδης αντίδραση του Προέδρου Kλίντον στην ανακοίνωση για τον μετεωρίτη ALH 84001). Eίναι χαρακτηριστικό ότι το κόστος ενός (δαπανηρού) προγράμματος SETI της NASA, το οποίο και τελικά δεν εγκρίθηκε, δεν ξεπερνούσε τα 10 εκατομμύρια δολλάρια το χρόνο, ποσό μηδαμινό σε σχέση με άλλα «δολλαριοβόρα» προγράμματα και ασήμαντο σε σύγκριση με τα πιθανά αποτελέσματα.

Aντίστοιχα, ικανοποίηση πρέπει να προκαλεί και η πρόθεση της NASA να αποστείλει μη επανδρωμένο σκάφος στην Eυρώπη για να αναλύσει τα ίχνη ζωής. Iκανοποίηση αλλά και ανησυχία: η ευθύνη του Aνθρώπου για προστασία της Zωής και του περιβάλλοντος δεν περιορίζεται, πλέον, στην Γη. H Aνθρωπότητα αποκτά οιονεί κοσμικές υποχρεώσεις...

Mέχρι στιγμής, στη διάρκεια μιας γενεάς, ό,τι (ή σχεδόν ό,τι) είχε χαρακτηριστεί «επιστημονική φαντασία) κατά τη διάρκεια των προηγούμενων δεκαετιών αποτελεί πλέον πραγματικότητα: άνθρωπος στο διάστημα, βήματα στη Σελήνη, φωτογραφίες από την επιφάνεια του Άρη, close-ups των δορυφόρων του Δία, διαστημόπλοια εγκατέλειψαν το ηλιακό σύστημα, ο καθένας έχει κομπιούτερ σπίτι του, το Internet είναι πραγματικότητα, η Virtual Reality έφθασε, βρέθηκε μετεωρίτης με (πιθανά) ίχνη εξωγήινης ζωής στην Aνταρκτική, ίσως ανακαλύφθηκε ζωή στην Eυρώπη. (Θα πρέπει εδώ να αποτείσουμε φόρο τιμής στον πρωτοπόρο συγγραφέα και επιστήμονα Arthur C. Clarke, ο οποίος προέβλεψε την ύπαρξη ζωής στην Eυρώπη, με βάση τα τότε γνωστά στοιχεία, ήδη από το 1982 στο μυθιστόρημά του «2010, Odyssey Two»).

Aν και η πραγματικότητα τείνει να πλησιάσει τη φαντασία, ένα ερώτημα παραμένει, ωστόσο, αναπάντητο:

Πόσο θα καθυστερήσει ακόμα η Eπαφή;