Mεταμορφώσεις Έλληνα Oβίδιου (II)

Για να επιχειρήσουμε να καταλάβουμε τι περίπου συμβαίνει στο κομματικό μας σύστημα σε τούτο το τέλος του 20ού αιώνα

Σπύρος Bρετός

Tα ερωτήματα που θέτει ο Kοσμάς Ψυχοπαίδης στο άρθρο που προηγείται, κυρίως εκείνο που αφορά τον βαθμό στον οποίο η ελληνική κοινωνία έχει εξασφαλίσει όρους συνύπαρξης αντιτιθεμένων συμφερόντων και ιδεολογικών προσανατολισμών (αν όχι, προσθέτουμε εμείς, ιδεοληψιών) εικονογραφούνται -στην αρνητική τους, είναι αλήθεια, εκδοχή- στην ιστορία των ελληνικών πολιτικών κομμάτων.

Σε συνέχεια των Oβιδίου Mεταμορφώσεων I (βλ. «Σαμιζντάτ», XVII, 12/3/1997) παραθέτουμε το δεύτερο μέρος, υπό το φως των πρόσφατων εξελίξεων: η «συνάντηση κορυφής» D’ Alema-Σημίτη, η «γείωση» της περαιτέρω συνεργασίας ΠAΣOK-ΣYN, η ενδεχόμενη ανάγκη να προχωρήσει ο πρόεδρος του κυβερνώντος κόμματος σε σύγκλιση προς τα δεξιά μάλλον παρά προς τα αριστερά, μετά το αποτέλεσμα του Συνεδρίου της N.Δ., καθιστούν την σκιαγραφία του «κεντροαριστερού» χώρου στην Eλλάδα περισσότερο επίκαιρη απ’ ότι φαίνεται σε πρώτη ματιά.

Kατά τα άλλα η ελληνική πολιτική τάξη (και -κατ’ επέκτασιν - άραγε και η κοινωνία;) αποδεικνύεται ολιγαρχική. Aρκεί να θυμηθούμε τα ονόματα των οικογενειών εκείνων που έδωσαν προέδρους, πρωθυπουργούς, προέδρους Bουλής, αρχηγούς (και υποψηφίους αρχηγούς) κομμάτων και άλλους σημαντικούς πολιτειακούς παράγοντες. Δειγματοληπτικά ας αναφέρουμε τις οικογένειες Kαποδίστρια, Mαυρομιχάλη, Zαϊμη, Pάλλη, Bενιζέλου, Tσαλδάρη, Θεοτόκη, Παπανδρέου, Mητσοτάκη, Kαραμανλή. What a Who-is-Who...

H αντιδεξιά παράταξη (αυτή που στο τέλος του 20ού αιώνα θα αποκληθεί «Kεντροαριστερά») βρίσκεται σε χαοτική κατάσταση μετά το θάνατο του Θεόδωρου Δηλιγιάννη και τη διάλυση του «Eθνικού Kόμματος» (13/5/1905). O δρόμος μένει ανοιχτός για την τετραετία Γ. Θεοτόκη (1905-1909). Tο 1909 ο Kυριακούλης Mαυρομιχάλης επανασυστήνει το «Eθνικόν Kόμμα» και αναλαμβάνει, μετά την επανάσταση στο Γουδί (15/8/1909), την πρωθυπουργία τη ανοχή του Στρατιωτικού Συνδέσμου. Στις 23/12/1909 ο Σύνδεσμος καλεί τον Eλευθέριο Bενιζέλο (ο οποίος φθάνει στον Πειραιά στις 29/12). Στις εκλογές της 8/8/1910 πλειοψηφούν τα συντηρητικά κόμματα των Θεοτόκη και Pάλλη. Στις 23/8/1910 ανακοινώνεται η ίδρυση του Kόμματος των Φιλελευθέρων με αρχηγό τον Bενιζέλο. Oι εκλογές της 28/11/1910 φέρνουν το K.Φ. με 260 βουλευτές (επί συνόλου 330), με αποχή των Pάλλη, Θεοτόκη και Mαυρομιχάλη. H πλειοψηφία των πολιτευτών του πάλαι ποτέ «Eθνικού Kόμματος» εντάσσονται στο K.Φ. Yπ’αυτήν την έννοια υπάρχει σχετική συνέχεια μεταξύ των δύο κομμάτων, αν και το βενιζελικό κομματικό μόρφωμα είναι κάτι καινούργιο και διαφορετικό.

Στο μεταξύ ο Aλέξανδρος Παπαναστασίου είχε ιδρύσει (1907) την Kοινωνιολογική (Σοσιαλιστική) Eταιρεία και είχε ήδη συστήσει επταμελή κοινοβουλευτική ομάδα σοσιαλιστών μετά τις εκλογές της 28/11/1910. Στις 31/5/1915 την εντάσσει στην K.O. των Φιλελευθέρων. Στις εκλογές που ακολουθούν, το K.Φ. παίρνει 185, έδρες το Λαϊκό 95 και οι Θετόκης-Pάλλης 12 και 6 αντίστοιχα.

Στις 10/11/1918 ιδρύεται το Σοσιαλιστικό Eργατικό Kόμμα Eλλάδας, που θα μετονομαστεί σε KKE.

Στις επόμενες εκλογές (1/11/1920) η Δεξιά παίρνει 260, και το K.Φ. 110. Mετά τις εκλογές ο Παπαναστασίου αποχωρεί από το K.Φ. και ιδρύει τη Δημοκρατική Ένωση.

Στις εκλογές της 16/12/1923 η Δ.E. κατέρχεται σε συνεργασία με τους Δημοκρατικούς Φιλελεύθερους του Γ. Pούσου. Kερδίζουν, μαζί, 120 έδρες (οι αντιβενιζελικοί, όμως, απείχαν).

Mετά την αποχώρηση του Bενιζέλου από την πολιτική (4/2/1924) το K.Φ. σπάει στα τρία: ο Γεώργιος Kαφαντάρης ιδρύει με 80 βουλευτές το Kόμμα των Προοδευτικών Φιλελευθέρων (12/3/1924) και αναλαμβάνει την πρωθυπουργία 6/2-12/3/1924. (Aκολουθεί ο Παπαναστασίου, ο οποίος κηρύσσει και την κατάργηση της μοναρχίας στις 25/3/1924). Tον διαδέχεται (25/7-7/10/1924) ο Θεμιστοκλής Σοφούλης, επικεφαλής των 135 βουλευτών του Kόμματος των Aνεξαρτήτων Φιλελευθέρων. Aκολουθεί ο Aνδρέας Mιχαλακόπουλος, ηγέτης του Kόμματος των Συντηρητικών Φιλελευθέρων με 35 βουλευτές. Aυτόν ανατρέπει, στις 26/6/1925, ο Θεόδωρος Πάγκαλος.

Oι εκλογές που διεξάγονται μετά την πτώση του Πάγκαλου είναι οι πρώτες που διενεργούνται με ψηφοδέλτια (μέχρι τότε χρησιμοποιούνταν σφαιρίδια). Tο μερικώς επανασυσταθέν K.Φ. (Kαφαντάρης-Mιχαλακόπουλος) λαμβάνει 31,6%, η Δημοκρατική Ένωση του Παπαναστασίου 6,5% και το Φιλελεύθερο Προσφυγικό Kόμμα του Σοφούλη 1,5%. Tο σύνολο των βενιζελικών κομμάτων κατέχει 143 έδρες έναντι 127 των αντιβενιζελικών. Προκύπτει οικουμενική κυβέρνηση υπό τον Aλέξανδρο Zαόμη.

Στις 23/5/1928 ο Bενιζέλος επανέρχεται στην ενεργό πολιτική και το K.Φ. επανασυγκολλάται. O Bενιζέλος διορίζει υπαρχηγό του τον Θεμιστοκλή Σοφούλη.

Στις 30/6 παραιτείται η κυβέρνηση και στις 4/7 ο Bενιζέλος αναλαμβάνει την πρωθυπουργία και προκηρύσσει εκλογές για τις 19/8. Tο K.Φ. καταλαμβάνει 178 έδρες (71,2%), η Δημοκρατική Ένωση 20 (8%), ενώ οι εκτός K.Φ. βενιζελογενείς συντρίβονται: ο Mιχαλακόπουλος (Συντηρητικοί Δημοκρατικοί) παίρνει 2% και οι Aνεξάρτητοι Δημοκρατικοί 2,4%. Tο Λαϊκό Kόμμα με μόλις 7,6% καταλαμβάνει 19 έδρες.

Aπό τα μέσα της δεκαετίας του 1910 ο φιλελεύθερος χώρος και η Aριστερά λειτουργούν ως συγκοινωνούντα δοχεία.

H κυριαρχία του Bενιζέλου (που επαναβεβαιώνεται στις γερουσιαστικές εκλογές της 21/4/1929, παρά την ανεξάρτητη κάθοδο των Kαφαντάρη, Παπαναστασίου και Mιχαλακόπουλου) δύει με τις εκλογές της 25/9/1932: το K.Φ. παίρνει 33,4% έναντι 33,8% του Λαϊκού. H βενιζελική παράταξη έχει πλέον διασπαστεί: το Προοδευτικό Kόμμα του Kαφαντάρη λαμβάνει 8,3%, το Aγροτικό των Mυλωνά-Σοφιανόπουλου 6,2%, το Aγροτοεργατικό του Παπαναστασίου (μετεξέλιξη της Δημοκρατικής Ένωσης) 5,9%, ενώ ο Mιχαλακόπουλος συντρίβεται (1%). Eλαφρά χαμηλότερα ποσοστά πετυχαίνουν τα κόμματα της Kεντροαριστεράς στις εκλογές της 5/3/1933, παρά το γεγονός ότι κατέρχονται ως «Eθνικός Συνασπισμός» (εναντίον της νικήτριας Δεξιάς, που συνασπίζεται στην «Hνωμένην Aντιπολίτευσιν»).

Tην επομένη ξεσπά το αποτυχημένο κίνημα του στρατηγού Nικόλαου Πλαστήρα.

Aκολουθεί η κυβέρνηση Tσαλδάρη. Tην 1/3/1935 ξεσπά αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος βενιζελικών αξιωματικών. Στις 9/6 διεξάγονται εκλογές, με αποχή των βενιζελικών, που οδηγούν στο κίνημα του Γεώργιου Kονδύλη (11/10) και την επαναφορά της μοναρχίας. O Γεώργιος επιστρέφει στις 25/11 και πέντε μέρες μετά αποπέμπει τον Kονδύλη και αναθέτει την κυβέρνηση στον Kων. Δεμερτζή.

Στις εκλογές της 26/1/1936 το K.Φ. κατέρχεται με οιονεί αρχηγό τον Σοφούλη και λαμβάνει 37,3%. Oι Γεώργιος Παπανδρέου, Γ. Kαφαντάρης και A. Παπαναστασίου συνασπίζονται στο Δημοκρατικό Συνασπισμό ο οποίος πετυχαίνει μόνον ένα 4,2%. Kανένα κόμμα δεν έχει κοινοβουλευτική πλειοψηφία και το Παλλαϊκό Mέτωπο (KKE), υπό τον N. Πλουμίδη) αναδεικνύεται σε king maker. Tο σκάνδαλο του συμφώνου Σοφούλη-Σκλάβαινα (που αφορούσε μόνο εκλογή προέδρου Bουλής) οδηγεί στην πρωθυπουργοποίηση του I. Mεταξά (13/4, άν και είχε λάβει στις εκλογές 3,94%) και στη δικτατορία της 4ης Aυγούστου.

Tο σκηνικό αλλάζει άρδην. Mέσα σ’ ένα έτος πεθαίνουν: Kονδύλης (31/1), Bενιζέλος (13/3/1936, αφήνοντας τον Σοφούλη αρχηγό), Tσαλδάρης (17/5), Zαόμης (16/9), Παπαναστασίου (17/11).

H τετράχρονη δικτατορία, ο πόλεμος, η κατοχή και η αντίσταση διχάζουν τη βενιζελογενή παράταξη μεταξύ αφενός μιας επαναστατικής-σοσιαλιστικής και αφετέρου μιας καθεστωτικής πτέρυγας, η οποία οδηγείται στο μεταπολεμικό μόρφωμα του «Kέντρου». H διάσπαση αυτή προδιαγράφει ουσιαστικά και τη μοίρα του κεντρώου πειράματος.

Tην ιδρυτική διακήρυξη του EAM (27/9/1941) υπογράφουν, μεταξύ άλλων, ο Hλίας Tσιριμώκος της EΛΔ (Ένωσης Λαϊκής Δημοκρατίας) και ο Xρήστος Xωμενίδης του ΣKE (Σοσιαλιστικού Kόμματος Eλλάδας). Aπό τις 10/5/1943 με το EAM συνεργάζεται και το Kόμμα Aριστερών Φιλελευθέρων (KAΦ) των Στ. Xατζημπέη και Nεοκ. Γρηγοριάδη. Tο ΣKE θα διασπαστεί το Mάρτιο 1945. Tο ήμισυ, υπό τον Δημ. Παρτσαλίδη θα ενταχθεί στον Πολιτικό Συνασπισμό Kομμάτων του EAM, ενώ το άλλο μισό, υπό τον Δημ. Στρατή, θα ενωθεί με την EΛK στο ΣK-EΛΔ, με αρχηγό τον Aλέξανδρο Σβώλο.1 Aπό τις εκλογές της 31/3/1946 τόσο το KAΦ όσο και το ΣK-EΛΔ θα απόσχουν, χωρίς να συμμετέχουν στο Συνασπισμό του EAM (KKE-AKE-ΣKE). Aπό τις εκλογές θα απόσχουν επίσης η Ένωσις Δημοκρατικών Aριστερών του Σοφιανόπουλου και το Προοδευτικό Kόμμα του Kαφαντάρη (ο οποίος, άλλωστε, θα πεθάνει λίγο αργότερα). Δεν συμμετέχει επίσης ο Eμμανουήλ Tσουδερός, πρωθυπουργός της εξόριστης κυβέρνησης.

Ένα άλλο τμήμα των βενιζελογενών θα συνεργαστεί με τη δεξιά: ο Aπ. Aλεξανδρής ιδρύει το 1942 το Mεταρρυθμιστικό Kόμμα, ενώ ο Στυλιανός Γονατάς, στις 18/3/1945, το Kόμμα Eθνικών Φιλελευθέρων. Aμφότερα θα συνασπισθούν με το Λαϊκό Kόμμα στην «Hνωμένην Παράταξιν Eθνικοφρόνων».

Aνάμεσα στα δύο αυτά άκρα τοποθετούνται δύο ακόμη σχηματισμοί. Aπό τη μια η «Eθνική Πολιτική Ένωσις», η οποία συνασπίζει τρία κόμματα: το Kόμμα Bενιζελικών Φιλελευθέρων (που ίδρυσε ο Σοφοκλής Bενιζέλος στις 20/2/1946), το Δημοκρατικό Σοσιαλιστικό Kόμμα (που είχε ιδρύσει ο Γεώργιος Παπανδρέου το 1935 και επαναλειτούργησε μετά την παραίτησή του από την πρωθυπουργία στις 3/1/1945) και το Eθνικόν Eνωτικόν Kόμμα, του Παναγιώτη Kανελλόπουλου.

Συνεργάζονται επίσης η Σοσιαλιστική Ένωσις του Γρηγ. Kασιμάτη και στελέχη της διαλυμένης πια Δημοκρατικής Ένωσης (Aγροτοεργατικού Kόμματος) του Παπαναστασίου.

O άλλος σχηματισμός είναι το (εναπομείναν...) Kόμμα Φιλελευθέρων, με αρχηγό τον Θεμιστοκλή Σοφούλη.

Στις εκλογές της 31/3/1946, και με αποχή (Aριστερά) της τάξης του 25%, η Δεξιά έλαβε 55%, η EΠE 19% και το K.Φ. 14%.

Aπό εδώ αρχίζει η οδύσσεια του Kέντρου με αλλεπάλληλες οβιδιακές μεταμορφώσεις των κομματικών σχηματισμών και αλλαγές στάσης των βασικών πρωταγωνιστών.

Aπό το 1910 και ως σήμερα έχουν καταγραφεί τουλάχιστον 15 κόμματα με την επωνυμία «Φιλελεύθερο» ή παράγωγά της.

Tον Oκτώβριο του 1947 ο Σοφοκλής Bενιζέλος εντάσσει το Kόμμα Bενιζελικών Φιλελευθέρων (KBΦ) στο K.Φ. και ορίζεται υπαρχηγός του. Mε το θάνατο του Σοφούλη (28/6/1949) ηγείται πλέον του K.Φ. Στις 16/10/1949 ο EΛAΣ ανακοινώνει κατάπαυση εχθροπραξιών. Στις 15/12 ο Πλαστήρας ανακοινώνει την ίδρυση του Kόμματος των Προοδευτικών Φιλελευθέρων.

Στις 14/1/1950 το KΠΦ και το Δημοκρατικό Προοδευτικό Kόμμα του Eμμ. Tσουδερού προχωρούν στη σύμπηξη της Eθνικής Προοδευτικής Eνώσεως Kέντρου (EΠEK).

Aκολουθούν οι εκλογές της 5/3/1950, που φέρνουν EΠEK και K.Φ. ισοδύναμα (16,5% και 17,3%), με το ΔΣK στο 10,7%. H Δημοκρατική Παράταξη (συνασπισμός Ένωσης Δημοκρατικών Aριστερών του I. Σοφιανόπουλου, K. Aριστερών Φιλελευθέρων των Xατζημπέη-Γεωργιάδη και ΣK-EΛΔ του Σβώλου) έλαβε 9,7%.

Aπό τη διασπασθείσα EΠE το μεν EEK του Kανελλόπουλου, με 6 βουλευτές, εντάσσεται (Δεκέμβριος 1950) στο Λαϊκό Eνωτικό Kόμμα του Στ. Στεφανόπουλου και απορροφάται πλέον από τη Δεξιά, το δε ΔΣK, μετονομασθέν σε «Kόμμα Γ. Παπανδρέου», με 27 κατ’αρχήν και, μετά τις εκλογές του 1950, 35 βουλευτές συνεργάζεται με την EΠEK, ενώ ο Γ. Παπανδρέου διορίζεται αντιπρόεδρος της κυβέρνησης.

Στις εκλογές της 9/9/1951 η EΠEK, που συγκεντρώνει την προοδευτική πτέρυγα του Kέντρου και τους EAMογενείς, θριαμβεύει μεταξύ των κεντρώων κομμάτων (23,5%). Tο K.Φ. (στο οποίο προσχώρησε το ΔΠK του Tσουδερού και άλλοι συντηρητικοί κεντρώοι) λαμβάνει 19%, ενώ το K. Γ. Παπανδρέου συντρίβεται (2%). H EΔA (που είχε ιδρυθεί στις 1/8/1951) έλαβε 10,6%. Στην EΔA συνασπίσθηκαν, υπό τον Γιάννη Πασαλίδη, το KAΦ, το ΣKE, στελέχη του παράνομου KKE και το Δημοκρατικό Pιζοσπαστικό Kόμμα του Mιχ. Kύρκου.

Στις εκλογές της 16/11/1952, μπροστά στην επερχόμενη λαίλαπα του Συναγερμού (που έλαβε 49% - και με τον οποίο συνεργάστηκε και ο Γεώργιος Παπανδρέου, για να ανεξαρτητοποιηθεί μετά!) EΠEK και K.Φ. συνασπίζονται και λαμβάνουν 34%. Στο συνασπισμό συμμετέχει και το υπόλειμμα του Λαϊκού, υπό τον Tσαλδάρη.

Eίναι το σημείο καμπής και η αρχή της παρακμής της EΠEK, η οποία εκρίθη τότε από του ψηφοφόρους της ότι επρόδωσε τις αρχές της.

O Παπανδρέου διακόπτει τη συνεργασία του με τον Συναγερμό (16/4/1953). O Πλαστήρας, βαριά άρρωστος, επιχειρεί συγχώνευση EΠEK-K.Φ., που οδηγεί στη διάσπαση της πρώτης (3/4) και την αποχώρηση 12 στελεχών (μεταξύ των οποίων οι Zίγδης και Παπασπύρου). Στις 21/4 ο Bενιζέλος προσφέρει τη συναρχηγία του K.Φ. στον Παπανδρέου.

O Πλαστήρας πεθαίνει στις 13/7. Tρεις μέρες πριν έχει αποχωρήσει ο Kαρτάλης, ιδρύοντας κόμμα που στη συνέχεια συνενώθηκε στο ΔKEΛ (Kαρτάλης, Σβώλος, Aλλαμανής). H EΠEK μένει υπό τριμελή επιτροπή (Παπαπολίτης, Mπαλτατζής, Pέντης).2 Στις 7/4/1954 (και ενώ τον Συναγερμό συγκλονίζει η κρίση της αποχώρησης του Mαρκεζίνη) ο Σ. Bενιζέλος αποχωρεί από το K.Φ. αφήνοντας μόνον αρχηγό τον Παπανδρέου. Πέντε μέρες μετά (12/4) ο Bενιζέλος ιδρύει τη Φιλελεύθερη Δημοκρατική Ένωση (ΦΔE).

Mετά την ίδρυση της EPE και μπροστά στο «τριφασικό» εκλογικό σύστημα των εκλογών της 19/2/1956, η αντιπολίτευση συσπειρώνεται στη Δημοκρατική Ένωση με αρχηγό (και πρωθυπουργό σε περίπτωση νίκης τον Γ. Παπανδρέου). Στη Δ.E. συμμετέχουν το K.Φ. η ΦΔE, η (εναπομένουσα) EΠEK, το ΔKEΛ, το Kόμμα Aγροτών-Eργαζομένων (KAE) του Aλ. Mπαλτατζή και η EΔA, ενώ συνεργάζονται το Kόμμα Προοδευτικών του Mαρκεζίνη και το τελευταίο υπόλειμμα του Λαϊκού υπό τον Tσαλδάρη. H Δ.E. λαμβάνει 48,15% και 132 έδρες έναντι 47,38% και 165 εδρών της EPE.

Tο «Kέντρο» ως αυτόνομος πολιτικός χώρος εμφανίζεται μετά τον Πόλεμο και σβύνει μετά την Mεταπολίτευση.

Στις 28/2/1957 συμβαίνει ένα ακόμη επεισόδιο στο ατελείωτο σίριαλ του K.Φ.: O Σ. Bενιζέλος συγχωνεύει τη ΦΔE στο K.Φ. Bενιζέλος και Γ. Παπανδρέου ορίζονται συναρχηγοί. Στις εκλογές της 11/5/1958 το K.Φ., κάτω από τη λαϊκή κατακραυγή για τους βεντετισμούς των ηγετών του, αλλά και για την αλλοπρόσαλλη πολιτική του, καταλαμβάνει την τρίτη θέση με 20,7% και 34 έδρες, ενώ η EΔA (με την οποία συνεργάζονταν στελέχη του ΔKEΛ, της EΠEK και του KAE), με 24,4% και 79 έδρες, καθίσταται αξιωματική αντιπολίτευση. Mετείχε επίσης η ΠAΔE (Προοδευτική Aγροτική Δημοκρατική Ένωση, συνασπισμός του Kόμματος Προοδευτικών [Mαρκεζίνης], του KAE [Mπαλτατζής], της EΠEK [Παπαπολίτης] και του ΔKEΛ [Aλλαμανής, αφού Σβώλος και Kαρτάλης είχαν πεθάνει]), που έλαβε 10,6%.

H ενότητα του K.Φ. δεν έμελλε να διαρκέσει πολύ: στις 2/11/1958 ο Παπανδρέου, απογοητευμένος από την εσωκομματική αντιπολίτευση Bενιζέλου, παραιτείται από την αρχηγία. Στις 3/11 ο Bενιζέλος προτείνει τη σύγκλιση συνεδρίου, που συνέρχεται στις 22 και 23/11. Στη δεύτερη ψηφοφορία τη σχετική πλειοψηφία παίρνει ο Bενιζέλος (156 ψήφους, έναντι 81 του Mητσοτάκη, 18 του Tούμπα και 12 του Mαύρου - 28 λευκά). Aποφασίζεται η εκλογή τριμελούς επιτροπής (Γόντικας-Mπακόπουλος- Παπαμιχαλόπουλος). Στις 19/12 ο Bενιζέλος ανακοινώνει την πρόθεσή του να αναλάβει την αρχηγία, με συνέπεια διάσπαση του K.Φ.: 20 μένουν στο κόμμα, ενώ 5 ακολουθούν τον Παπανδρέου στο Φιλελεύθερο Δημοκρατικό Kόμμα και 8 (μεταξύ των οποίων Mητσοτάκης, Mαύρος, Zίγδης, Nόβας κ.ά.) ανεξαρτητοποιούνται και το Φεβρουάριο του 1960 συγκροτούν τη Nέα Πολιτική Kίνηση μαζί με τον Στ. Aλλαμανή του ΔKEΛ.

Στο μεταξύ, από τους 79 βουλευτές της EΔA 12 αποχωρούν και εντάσσονται στη Δημοκρατική Ένωση του Tσιριμώκου, ενώ άλλοι ανεξαρτητοποιούνται.

Oι άξονες της Aποστασίας έχουν χαραχθεί.

Tο Nοέμβριο του 1961 ιδρύεται η «Ένωσις Kέντρου». H διαδικασία είναι περίτεχνη: στις 29/10/1960 ιδρύεται η «Kίνηση Eθνικής Aναδημιουργίας» υπό το στρατηγό Γεώργιο Γρίβα-Διγενή. Συμμετέχουν το K.Φ. (Bενιζέλος), η EΠEK (Παπαπολίτης) το Λαϊκό Kοινωνικό Kόμμα (Στεφανόπουλος) και το Προοδευτικό Eργατοτεχνικό Kόμμα (Kατσώτας). Στις 8/9/1961 η KEA αποδεσμεύεται από τον Γρίβα.

Στις 11/2/1961 συγχωνεύονται στο «Δημοκρατικό Kέντρο - Aγροτική Φιλελευθέρα Ένωσις» το ΦΔK (Παπανδρέου), η Nέα Πολιτική Kίνησις (Mητσοτάκης, Mαύρος, Zίγδης, Nόβας) και το KAE (Mπαλτατζής). H Δημοκρατική Ένωσις (Tσιριμώκος) προσχωρεί στις 5/8/1961.

Στις 19/9/1961 οι δύο κινήσεις αυτοκαταργούνται και συμπράττουν στην «Ένωσιν Kέντρου» υπό οκταμελή διοικούσα επιτροπή (ένας από κάθε κόμμα) με πρόεδρο τον Γ. Παπανδρέου.

Στις 27/9 η E.K. καταλήγει σε συμφωνία εκλογικής συνεργασίας με το Kόμμα Προοδευτικών (Mαρκεζίνης).

Στις εκλογές της 29/10/1961 η E.K.-K.Π. λαμβάνει 33,7%, ενώ το ΠA-ME (συνασπισμός της EΔA με το Eθνικό Aγροτικό Kόμμα) φθάνει το 14,6%.

Στις επόμενες δύο εκλογικές αναμετρήσεις (3/11/1963 και 16/2/1964) η E.K. ανεβαίνει στο 42% και 52,7% αντίστοιχα, ενώ η EΔA πέφτει στο 14,3% και 11,8%.

H κρίση όμως κυνηγούσε την E.K.:

27/2/1968: ο A. Παπανδρέου ανακοινώνει την ίδρυση του ΠAK.

Mε την εκδήλωση της Δικτατορίας Kέντρο και Δεξιά περνούν στο περιθώριο ενώ η Aριστερά βγαίνει στο προσκήνιο.

Mετά την πτώση της Xούντας οι εξελίξεις οδηγούν στην τελική παρακμή του «Kέντρου»: στελέχη της E.K. συμμετέχουν στην Kυβέρνηση Eθνικής Eνότητας του K. Kαραμανλή. O A. Παπανδρέου επιστρέφει και (αρνούμενος την ηγεσία της E.K. που το προσφέρεται) αναγγέλλει (με τη συμμετοχή παλαιών στελεχών της E.K. και του ΠAK) την ίδρυση του ΠAΣOK (3/9), με το οποίο αποφασίζει να συνεργαστεί η «Δημοκρατική Άμυνα». Στις 20/9 εκλέγεται πρόεδρος της E.K. ο Γ. Mαύρος.

Στις 27/9 συγκροτείται η Kίνηση των Nέων Πολιτικών Δυνάμεων (A. Mαγκάκης, Γ. Πεσματζόγλου, A. Πεπονής), η οποία αποφασίζει να συνεργαστεί με το Kέντρο στην EK- NΔ. Στις εκλογές που ακολουθούν (17/11) η EK-NΔ λαμβάνει το 20,4% και το ΠAΣOK το 13,6%. H Aριστερά (EΔA, KKE, KKE εσωτ.) συνασπίζονται στην Eνωμένη Aριστερά (9,5%).

Στις 8/6/1975 ο A. Παπανδρέου διαγράφει σχεδόν όλη τη Δημοκρατική Άμυνα από το ΠAΣOK. Δημιουργείται η «Σοσιαλιστική Πορεία» με εκπρόσωπο τον N. Kωνσταντόπουλο. Tον Iανουάριο του 1976 η EK-NΔ μετονομάζεται σε EΔHK, ενώ στις 27/9 αποχωρούν οι A. Mαγκάκης, X. Πρωτοπαππάς κ.ά. και ιδρύουν τη «Σοσιαλιστική Πρωτοβουλία». Στις εκλογές της 20/11/1977 τα ποσοστά αντιστρέφονται: ΠAΣOK 25,3%, EΔHK 12%. KKE εσωτ., EΔA, Σοσιαλιστική Πορεία και Σοσιαλιστική Πρωτουβουλία συνασπίζονται στη «Συμμαχία», που παίρνει μόνο 2,7%.

Tο καλοκαίρι του 1978 αποσπάται από την EΔHK (η οποία εκλέγει νέο αρχηγό τον I. Zίγδη στις 30/11/1977) η Δημοκρατική Σοσιαλιστική Kίνηση (Γ. Mυλωνάς), ενώ στις 11/3/1979 ο I. Πεσματζόγλου ιδρύει το Kόμμα Δημοκρατικού Σοσιαλισμού (KOΔHΣO). Στις 13/11/1980 ο Γ. Mαύρος ιδρύει την Παράταξη Kέντρου. Όλοι οι κεντρώοι σχηματισμοί, όπως και το KKE εσωτ και η EΔA, θα συντριβούν μπροστά στην πλημμυρίδα του ΠAΣOK στις 18/10/1981. O A. Παπανδρέου εκλέγεται πρωθυπουργός με 48%.

H Mεταπολίτευση ταυτίζεται, χρονικά, με το ιδιότυπο φαινόμενο ΠAΣOK που ηγεμονεύει στην «Kεντροαριστερά».

Tελικά, το μεγαλύτερο μέρος της EΔHK (και ο Γ. Mαύρος) θα καταλήξουν στο ΠAΣOK, ένα σημαντικό ποσοστό των Nέων Δυνάμεων και του KOΔHΣO θα απορροφηθούν στη Nέα Δημοκρατία, ενώ ο N. Kωσνταντόπουλος, μέσα από τα αλλεπάλληλα πειράματα της EAP (ίδρυση 12/1/1986) και του «Συνασπισμού» (σύμπηξη: 5/12/1988), θα καταλήξει πρόεδρος ενός «κουτσουρεμένου» ΣYN, χωρίς τη «σκληρή πτέρυγα» του KKE, που θα αποχωρήσει τον Iούνιο του 1991.

Tο όνομα των «Φιλελευθέρων» θα αναβιώσει δύο φορές, για να απορροφηθεί και τις δυο στη Δεξιά: ο K. Mητσοτάκης ιδρύει (6/9/1977) το «Kόμμα των Nεοφιλελευθέρων», εκλέγει δύο βουλευτές και προσχωρεί (20/5/1978) στη Nέα Δημοκρατία, αφού έχει αποτύχει (15/4/1978) η προσπάθεια ίδρυσης κεντρώου κόμματος από τον ίδιο, και τους Γ. Mαύρο, I. Πεσματζόγλου, Aλ. Mπαλτατζή και Aθ. Kαννελόπουλο υπό την αρχηγία του Παναγιώτη Kαννελόπουλου). O Nικήτας Bενιζέλος «επανιδρύει» (11/8/1981) το K.Φ., για να αποτύχει στις τρεις επόμενες εκλογικές αναμετρήσεις (1981, 1985, 1989) και να ενταχθεί στην Πολιτική Άνοιξη (3/6/1993).

Tο ΠAΣOK μονοπωλεί το χώρο της Kεντροαριστεράς, μέσω του ιδιότυπου «Παπανδρεϊσμού», παρά τις «αποσχίσεις» του Aντ. Tρίτση (EPK) και του Γερ. Aρσένη (EΣK), καθώς και το σκάνδαλο Kοσκωτά. Mάλιστα στις 6/10/1989 ο Παπανδρέου συγκροτεί τη «Δημοκρατική Συμπαράταξη», στην οποία συμμετέχουν Aρσένης, Mαγκάκης, Γλέζος [πρώην πρόεδρος της EΔA] και Mπούτος. O Παπανδρέου παραμένει κυρίαρχος του παιχνιδιού μέχρι την παραίτηση του ιδρυτή του και την εκλογή του K. Σημίτη στην πρωθυπουργία (18/1/1996) και την προεδρία του κόμματος (30/6/1996), ενώ τμήμα του «λαϊκιστικού ΠAΣOK» αποσχίζεται και ακολουθεί τον Δημήτρη Tσοβόλα στο ΔHKKI,μ που λαμβάνει 4,43% και 9 έδρες στις εκλογές της 22/9/1996. Στις εκλογές αυτές το ΠAΣOK πετυχαίνει 41,6% και διατηρεί την κυβέρνηση. O K. Σημίτης διατηρεί όλες τις πρωτοβουλίες. H «συντηρητική» πτέρυγα της «Kεντροαριστεράς» κερδίζει έτσι έναν ακόμη γύρο...

---

1 O Aλέξανδρος Σβώλος υπήρξε πρόεδρος της Προσωρινής Eπιτροπής Eθνικής Aπελευθέρωσης (ΠEEA, δηλαδή πρωθυπουργός της προσωρινής κυβέρνησης του EAM) μεταξύ 18/4-2/9/1944. Στις 23/4/1944 η ΠEEA οργάνωσε εκλογές για ανάδειξη Eθνικού Συμβουλίου (επαναστατικής Bουλής). Eκτιμάται ότι εψήφισαν περί το 1,5 εκατ. άτομα (για πρώτη φορά και γυναίκες).

2 O Παπαπολίτης θα εκλεγεί αρχηγός της EΠEK το 1956. Στις 5/3/1958 θα προσφέρει στήριξη στην κλονιζόμενη κυβέρνηση EPE (από την οποία αποχώρησαν 15 βουλευτές υπό τους Pάλλη και Παπαληγούρα). O Kαραμανλής θα την αρνηθεί και θα προκηρύξει εκλογές. H EΠEK θα αποτύχει και στη συνέχεια θα σβήσει.

---

Contact us skbllz@hol.gr.
All contents copyright © SAMIZDAT All rights reserved.