Μακεδονικός Αγώνας

Οι συγκρούσεις των σωμάτων.

Παρά την τεράστια συμβολή των αμάχων, ο Μακεδονικός Αγώνας θα μείνει στη μνήμη των περισσοτέρων ως ένας ανορθόδοξος πόλεμος ελληνικών και βουλγαρικών ενόπλων σωμάτων μέσα στην τουρκική επικράτεια. Σκοπός των ελληνικών σωμάτων ήταν να περιφρουρήσουν το εθνικό φρόνημα των χωριών, ν' αποκαταστήσουν την τάξη σε όσα χωριά είχαν σημειωθεί αποσκιρτήσεις μετά από πιέσεις των αντιπάλων, να εξουδετερλώσουν τις ένοπλες ομάδες και να περιορίσουν τη δράση των ληστρικών σωμάτων, τα οποία κινούνταν μεταξύ παρανομίας και εθνικού αγώνα, ταλαιπωρώντας τους αγροτικούς πληθυσμούς.
Σύντομα σε ενίσχυση των εντοπίων σωμάτων και πολιτοφυλακών έσπευσαν πολεμιστές, ιδιώτες ή στρατιωτικοί από το ελληνικό κράτος και από την Κρήτη. Παρά τον διμέτωπο αγώνα, εναντίον των Βουλγάρων και των Τούρκων, τα ελληνικά σώμνατα κατόρθωσαν σταδιακά να περιορίσουν τα βουλγαρικά ερείσματα και ν' αποκαταστήσουν την εθνολογική ισορροπία.
Ιδιαίτερα σκληρός ήταν ο αγώνας στην ελώδη λίμνη των Γιανιτσών, σημείο στρατηγικής σημασίας για τον έλεγχο των οδικών αρτηριών, με πρωταγωνιστές τους καπεταναίους Αγρα, Δεμέστιχα και Γκόνο. Βέβαια, το σημαντικότερο θέατρο επιχειρήσεων υπήρξαν τα υψίπεδα της δυτικής Μακεδονίας όπου έλαβαν χώρα πολυάριθμες και φονικότατες μάχες για την τελική επικράτηση σε διαφιλονικούμενα σλαβόφωνα χωριά.

Επιχειρήσεις στη λίμνη Γιανιτσών

Η αποδυνάμωση των βουλγαρικών σωμάτων συνδέεται σαφώς με τη βαθμιαία εγκατάλειψή τους από τους εντόπιους οπλαρχηγούς από τη στιγμή που οι Ελληνες ανέλαβαν την πρωτοβουλία των κινήσεων. Αλλωστε, από το 1906 και εξής ο τουρκικός στρατός ανέλαβε σημαντικές εκκαθαριστικές επιχειρήσεις και περιόρισε αισθητά τη δράση των ενόπλων ομάδων, ελληνικών και βουλγαρικών. Πάντως κατά τη διετία 1907-1908 τα ελληνικά σώματα είχαν κερδίσει σημαντικό έδαφος σε όλη την έκταση της Μακεδονίας και είχαν διασφαλίσει είτε την παραμονή, είτε την επανασύνδεση με το Πατριαρχείο πολυάριθμων ελληνικών κοινοτήτων. Αντίθετα οι Βούλγαροι περιορίστηκαν σε σπασμωδικές πράξεις αντιποίνων, όπως αυτή της δολοφονίας του διερμηνέα του ελληνικού προξενείου Θεσσαλονίκης, Θεόδωρου Ασκητή.