ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΡΟΟΔΟΥ

Γ. ΒΑΛΚΑΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Στην κρίσιμη μεταβατική φάση που διέρχονται τα Βαλκάνια μετά το τέρμα του διπολισμού, συσσωρεύτηκαν οξύτατα προβλήματα που δημιούργησαν επικίνδυνες καταστάσεις και έναν εμφύλιο πόλεμο. Οι εκρήξεις του εθνικισμού και οι επιχειρήσεις εθνοκάθαρσης για τη δημιουργία "καθαρών" εθνικών κρατών, η δύσκολη πορεία του εκδημοκρατισμού στις χώρες του Βαλκανικού Βορρά, η επεκτατική πολιτική του τουρκικού κατεστημένου, συμπλέκονται με την επιδίωξη των ΗΠΑ και άλλων εξωβαλκανικών κέντρων για τη διαμόρφωση σφαιρών πολιτικής και οικονομικής επιρροής.

Η συνολική σχετική βελτίωση του κλίματος στα Βαλκάνια, η εύθραυση ειρήνη στη Βοσνία, προσφέρουν γόνιμο έδαφος για τη χώρα μας, για μία αποτελεσματική παρέμβαση, που θα αναβαθμίζει τη θέση της σαν παράγοντας ειρήνης και συνεργασίας. Αρκεί να υπάρξει άμεσος αναπροσανατολισμός γιατί η βαλκανική πολιτική είναι ο τομέας όπου οι αδιέξοδες κυρίαρχες επιλογές οδήγησαν την εξωτερική πολιτική σε χρεωκοπία. Ολόκληρη η εξωτερική μας πολιτική δοκιμάστηκε σκληρά τα τελευταία 4 χρόνια πάνω στις ξέρες του προβλήματος με τη FYROM, με αποτελέσμα πλήρη αποπροσανατολισμό, διεθνή απομόνωση, απώλεια ιστορικής ευκαιρίας για ένα προωθητικό ρόλο στη Βαλκανική με αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της χώρας μας, εσφαλμένη και μονομερής τοποθέτηση για τον πόλεμο στη Βοσνία, απουσία της Ελλάδας από το ευρωπαϊκό γίγνεσθαι. Οι χειρισμοί που έγιναν στα Βαλκανικά θέματα - με αιχμή την αδιαλλαξία περί το όνομα του γειτονικού κράτους και την άσκηση εμπάργκο ως μέσου πίεσης - οδήγησαν τη χώρα σε μιά ήττα στο πεδίο των αρχών και αξιών και διαμόρφωσαν στην ευρωπαϊκή κοινή γνώμη την εικόνα μιάς δύναμης που είναι έτοιμη να ασκήσει έναντι των πιό αδύναμων γειτόνων της την πολιτική της πυγμής και του στενώς εννοούμενου κρατικού συμφέροντος. Στο εσωτερικό της χώρας η πολιτική αυτή τροφοδότησε και ανατροφοδοτήθηκε από ένα επικίνδυνο εθνικιστικό κύμα, που ενίσχυσε την πατριδοκαπηλεία, την ξενοφοβία, την αντίληψη του ανάδελφου έθνους και του περιούσιου και ως εκ τούτου υπερήφανα απομονωμένου λαού.

Με τη Βουλγαρία οι σχέσεις παρέμειναν σε αδικαιολόγητη ψυχρότητα και στασιμότητα. Με τη νέα σοσιαλιστική κυβέρνηση στη Βουλγαρία και με τη διαφαινόμενη διευθέτηση του προβλήματος των υδάτων του Νέστου διαμορφώνεται καλλίτερο κλίμα.

Με την Αλβανία, οι διακρίσεις σε βάρος των δικαιωμάτων της ελληνικής μειονότητας από την κυβέρνηση Μπερίσα, μπορούσαν και έπρεπε να αντιμετωπιστούν με ένα συνδυασμό αποφασιστικών πρωτοβουλιών της ελληνικής κυβέρνησης σε διπλωματικό επίπεδο, με παράλληλη στήριξη των πιό μετριοπαθών δυνάμεων της ελληνικής μειονότητας. Η χρησιμοποίηση της απέλασης χιλιάδων Αλβανών λαθρομεταναστών ως εργαλείου άσκησης εξωτερικής πολιτικής, ήταν ηθικά και πολιτικά κατακριτέα. Η απουσία δε συγκεκριμένων πρωτοβουλιών από μέρους της επίσημης Ελλάδας, έδωσε έδαφος για μιά οιονεί "ιδιωτικοποίηση" της εξωτερικής πολιτικής της χώρας. Τον τόνο έδωσαν οι πιό μισαλλόδοξοι εθνικιστικοί και εκκλησιαστικοί κύκλοι που παρείχαν ηθική και πολιτική κάλυψη στη ΜΑΒΗ, οι ενέργειες της οποίας έβλαψαν τελικά σοβαρά τα συμφέροντα της ελληνικής μειονότητας. Η ανάληψη πρωτοβουλιών προς τη σωστή κατεύθυνση οδήγησαν τις ελληνοαλβανικές σχέσεις σε αποκλιμάκωση. Ο ΣΥΝ πιστεύει ότι ο δρόμος της συνεννόησης και της συνεργασίας πρέπει και είναι δυνατόν να ακολουθηθεί και από τις δυό πλευρές και σ΄αυτό το κλίμα μπορούν να βρουν λύση τα προβλημάτα που αφορούν την εκπαίδευση της ελληνικής μειονότητας και τις συνθήκες παραμονής των Αλβανών οικονομικών μεταναστών στη χώρα μας.

Η αλυσίδα των λαθών που οδήγησε σε πλήρες ναυάγιο την πολιτική της χώρας μας στο πρόβλημα με τη FYROM, είναι γνωστή και το κόμμα μας κατ΄επανάληψη έχει αναφερθεί σ΄αυτήν. Η δουλεία των κομματικών σκοπιμοτήτων και η ευάλωτη στην έννοια του πολιτικού κόστους πολιτική ηγεσία των δύο μεγάλων κομμάτων, δεν επέτρεψε στη χώρα μας να αποδεχθεί ένα επωφελή συμβιβασμό και για το όνομα της γείτονος όπως προσδιορίστηκε στις προτάσεις Πινέϊρο. Εγκαταλείφθηκε το ευνοϊκό έδαφος της ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας και προωθήθηκε ως προσφορότερο το έδαφος της αμερικάνικης παρέμβασης. Τα αποτελέσματα σήμερα μιλούν από μόνα τους. Η όποια λύση θα είναι σαφώς χειρότερη από αυτή του πακέτου Πινέϊρο του 1992, όπως και η ενδιάμεση συμφωνία είναι σαφώς υποδεέστερη του σχεδίου συμφωνίας Βανς - Οουεν του 1993, πράγμα που αντανακλά τον εξώφθαλμο επιδεινόμενο συσχετισμό δυνάμεων σε βάρος της Ελλάδας. Φτάνουμε δε σε αυτή τη λύση αφού αναπόφευκτα απομονωθήκαμε μέσα στην Ευρωπαϊκή Ενωση, όχι μόνο από τις κυβερνήσεις αλλά και από το σύνολο σχεδόν της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης και των προοδευτικών δυνάμεων.

Η εμπλοκή μας με την FYROM έπαιξε επίσης σημαντικό, αλλά όχι αποκλειστικό ρόλο στην εσφαλμένη προσέγγιση και τοποθέτηση της χώρας μας στην εμφύλια σύγκρουση στη Βοσνία. Ταχθήκαμε μονομερώς υπέρ της Σερβικής πλευράς, αγνοώντας τις μεγάλες ευθύνες της για τη διάλυση της Γιουγκοσλαβικής Ομοσπονδίας και την έναρξη της εγκληματικής πολιτικής της εθνοκάθαρσης κάτω από το ιδεολόγημα της Μεγάλης Σερβίας. Η παρέμβαση ισχυρών δυνάμεων της Δύσης που παρόξυναν την κρίση, τα αντιδημοκρατικά καθεστώτα Τούτσμαν και Ιζετμπέκοβιτς, τα εγκλήματα Κροατών και Μουσουλμάνων, δεν αναιρούν την αφετηριακή ευθύνη της Σερβικής πλευράς. Με μιά πιό νηφάλια προσέγγιση, θα μπορούσαμε μέσα στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ενωσης και της διεθνούς κοινότητας, να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά μιά αντίστροφη μονομέρεια που ευνοούσε πρωτίστως την Κροατική και δευτερευόντως την Μουσουλμανική πλευρά, υποβαθμίζοντας τις δικές τους ευθύνες.

Σ΄αυτήν την πολιτική οδηγήθηκε η χώρα και από το φόβο για ένα αδύνατο να συγκροτηθεί - όπως αποδείχθηκε - μουσουλμανικό τόξο και από τη φαντασίωση ότι είναι δυνατόν να αντιμετωπιστεί από ένα αντίστοιχο ορθόδοξο, στο οποίο οι Σέρβοι θα έπαιζαν σημαντικό ρόλο. Η αναγνώριση από το Μιλόσεβιτς της FYROM με το όνομα μάλιστα Μακεδονία - σε αντίθεση με τους ευρωπαίους εταίρους μας - έδωσε τη χαριστική βολή στις ψευδαισθήσεις πάνω στις οποίες δυστυχώς οικοδομήθηκε μια ολόκληρη πολιτική.

Η συμφωνία για τη Βοσνία, που τερματίζει τον πόλεμο, επιτρέπει την εξομάλυνση των σχέσεων ανάμεσα στις πρώην γιουγκοσλαβικές δημοκρατίες και δημιουργεί δυνατότητες για ειρήνη και σταθερότητα στη Βαλκανική. Οι αρνητικές πλευρές της, που είναι η μερική επισφράγιση των εθνικών εκκαθαρίσεων, μπορούν να αντισταθμιστούν μόνο με τη δημιουργία προϋποθέσεων για την επιστροφή των προσφύγων στις εστίες τους. Ο ΣΥΝ για λόγους αρχής, αλλά και για λόγους εθνικού συμφέροντος (Κυπριακό) τάσσεται υπέρ της όσο το δυνατόν ενίσχυσης του ενιαίου, πολυεθνικού και πολυπολιτισμικού χαρακτήρα της Δημοκρατίας της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης.

Η τρομερή εμπειρία της Βοσνίας επιβάλλει στους πάντες νηφαλιότερη προσέγγιση στο θέμα του Κοσσυφοπεδίου. Η Σερβική πλευρά οφείλει να κατοχυρώσει πλήρως τα ανθρώπινα δικαιώματα των Αλβανών του Κοσσυφοπεδίου σε θρησκευτικό, εκπαιδευτικό και κυρίως πολιτικό επίπεδο, όπως τουλάχιστον τα διασφάλιζε το τελευταίο Σύνταγμα της ενιαίας Γιουγκοσλαβίας. Ταυτοχρόνως πρέπει να απομονωθούν και να μην ενθαρρύνονται από την Αλβανική πλευρά και να καταδικαστούν από τη διεθνή κοινότητα οι ακραίοι εθνικιστές Αλβανοί του Κοσσυφοπεδίου που θέτουν θέμα απόσχισης της περιοχής από τη Νέα Γιουγκοσλαβία.

Υπάρχουν σοβαρές ευθύνες για το συνολικό αδιέξοδο της Βαλκανικής πολιτικής. Σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης έπαιξε και παίζει ακόμα ένα "εθνικιστικό τόξο" μιά συσπείρωση εθνικιστών διεθνολόγων, αναλυτών, δημοσιογράφων, εκκλησιαστικών και παρεκκλησιαστικών κύκλων, νεοορθόδοξων διανοουμένων και πολιτικών, που είναι σταθερά προσκολημμένοι στα δόγματα της στρατιωτικής ισχύος και της αποτροπής και σπεύδουν να κλείσουν κάθε χαραμάδα λογικής και σύγχρονης προσέγγισης.

Ενισχύθηκαν έτσι οι φυλετικές αντιλήψεις για το έθνος, οι οποίες αποτελούν το υπόβαθρο όλων των αντιδραστικών κινημάτων και εκτροπών που έχει γνωρίσει η ιστορία και τροφοδοτήθηκαν τα ιδεολογήματα της εθνικής καθαρότητας και της ομοιογένειας.

Ο ΣΥΝ θέλει να τιμήσει εκείνους του διανοούμενους και τους απλούς πολίτες οι οποίοι τις στιγμές της εθνικιστικής παραζάλης, ύψωσαν τη φωνή της λογικής και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και συνέβαλαν αποφασιστικά στην αντιμετώπιση του φαινομένου.

Σε επίπεδο πολιτικών δυνάμεων οι ευθύνες των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ είναι μεγάλες και απαράγραπτες. Ο φόβος ανάληψης του πολιτικού κόστους και η χρήση της εξωτερικής πολιτικής για εσωτερική κατανάλωση, εμπόδισαν την αναπροσαρμογή της ακολουθούμενης πορείας, ακόμα και όταν τα αδιέξοδα ήταν πανθομολογούμενα. Οι διαφορετικές προσεγγίσεις στο εσωτερικό των κομμάτων έχουν την αξία τους αλλά οι εκφραστές τους όταν είχαν τη δυνατότητα να πάρουν πρωτοβουλίες σε αντίθετη κατεύθυνση, ακολούθησαν την πεπατημένη, συναίνεσαν και συμβιβάστηκαν.

Η Πολιτική Ανοιξη συγκροτήθηκε ως κόμμα με βάση το Μακεδονικό, ως εκ τούτου η αρνητική της επίδραση στις εξελίξεις ήταν αναμενόμενη και καθοριστική γιατί λειτούργησε ως μοχλός πίεσης σε ΝΔ και ΠΑΣΟΚ.

Το ΚΚΕ αντιτάχθηκε εξ΄αρχής στην ονοματολογία για τη FYROM, και αυτό αποτέλεσε θετική στάση. Ταυτόχρονα όμως η προσκόλλησή του σε στερεότυπα του διπολικού κόσμου και ο βαθύς αντιευρωπαϊσμός του, το περιόρισαν σε ρόλο αμήχανου παρατηρητή των εξελίξεων, χωρίς τη δυνατότητα διατύπωσης συνεκτικής πρότασης διεξόδου.

Ο ΣΥΝ προσέγγισε εσφαλμένα το πρόβλημα με τη FYROM στην πρώτη φάση και έδωσε για μικρό χρονικό διάστημα πίστωση χρόνου στην αδιέξοδη πολιτική των τριών όρων. Ταυτοχρόνως η ορθή προσέγγιση στελεχών του κόμματος, συνέβαλε καθοριστικά στην μετέπειτα αλλαγή πλεύσης. Η άμεση διόρθωση αυτού του σφάλματος με την πολιτική των 2 1/2 όρων, επέτρεψε στο ΣΥΝ να αναπτύξει πρωτοβουλίες που τον χαρακτήρισαν στη συνείδηση της κοινής γνώμης ως μια εθνική, δύναμη με σύγχρονο ευρωπαϊκό προσανατολισμό, η οποία διατύπωσε ολοκληρωμένες προτάσεις. Προτάσεις αντίθετες στο "ρεύμα" που δικαιώθηκαν στο χρόνο. Η ενεργός συμμετοχή των πολιτών της ανανεωτικής Αριστεράς στην πολύμορφη, αντισωβινιστική κινητοποίηση, οι πρωτοβουλίες του κόμματός μας, όπως τα ταξίδια του Προέδρου του Κόμματος σε Τίρανα και Σκόπια μεσούσης της κρίσης, συνέβαλαν στην αντιμετώπιση του εθνικιστικού παροξυσμού και στη διαμόρφωση ενός κλίματος αλληλοκατανόησης που αντικειμενικά διευκόλυνε την επακολουθείσασα προσέγγιση.

Ενώ το κλίμα στη χώρα μας έχει κλίνει σαφώς υπέρ της μετριοπάθειας και η πλήρης εξομάλυνση των σχέσεων μας με το γειτονικό κράτος με αποδοχή σύνθετης ονομασίας επείγει, η κυβέρνηση Σημίτη, κάτω και από τις πιέσεις της εσωτερικής αντιπολίτευσης στο ΠΑΣΟΚ που ανέσυρε τον "πατριωτικό χαρακτήρα του κινήματος" ως ανάχωμα σε λύση κοινής αποδοχής, προσχωρεί στη λογική της αναμονής, του "δε βιαζόμαστε". Η τακτική αυτή διευκολύνει τη διαπραγματευτική θέση της FYROM που καθημερινά ισχυροποιείται στη διεθνή κοινότητα και πολλαπλασιάζει τους κινδύνους αναγνώρισης της γείτονος με το όνομα Μακεδονία - σκέτο. Ο ΣΥΝ θεωρεί ότι η εφαρμογή της ενδιάμεσης συμφωνίας, πρέπει σε κάθε περίπτωση να προχωρήσει και ολοκληρωθεί, αλλά η ελληνική κυβέρνηση σηκώνοντας το βλέμμα της από το συνέδριο του ΠΑΣΟΚ, αγνοώντας τις ποικίλες πιέσεις και το περίφημο πολιτικό κόστος, οφείλει να προωθήσει αμέσως συνολική λύση με σύνθετο όνομα κοινής αποδοχής. Γενικότερα ο ΣΥΝ θεωρεί ότι χρέος της Ελλάδας είναι να συντελέσει αξιοποιώντας τις δυνατότητες που έχει, στη σταθεροποίηση της περιοχής με πολιτικές πρωτοβουλίες που θα προωθούν τις ιδέες για ένα Βαλκανικό Ελσίνκι και για τη δημιουργία δομών πολιτικής, οικονομικής και πολιτισμικής περιφερειακής συνεργασίας στην προοπτική της Ευρωπαϊκής Ενοποίησης. Τάσσεται δε σταθερά υπέρ της ένταξης όλων των Βαλκανικών χωρών στην Ευρωπαϊκή Ενωση.