Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΑΥΤΟΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

Ο Απόδημος Ελληνισμός που υπολογίζεται ότι υπερβαίνει τα 6.000.000 (αντικείμενο που διαπραγματεύεται το ειδικό πρόγραμμα "Ληξιαρχείο του Ελληνισμού"). Κάθε υπολογισμός είναι κατά προσέγγιση, χωρίς να υπάρχει μέχρι στιγμής ενιαία και ασφαλής μεθοδολογία καταμετρήσεων, μιας και σοβαρές δυσχέρειες ανλα περιοχές δεν επιτρέπουν την εξαγωγή σοβαρών τεκμηριωμένων αναλύσεων και συμπερασμάτων.

Οι χώρες στις οποίες ο Ελληνισμός παρουσιάζει τα μεγαλύτερα μεγέθη του είναι οι ΗΠΑ, ο Καναδάς, η Αυστραλία, η Γερμανία, οι χώρες της Κοινοπολιτείας Ανεξρτήτων Κρατών και η Ν.Αφρική.

Α. Ιστορική ανασκόπηση
Τα Ελληνικά μεταναστευτικά ρεύματα αποτελούν ιστορικά καταγεγραμμένη πραγματικότητα, τόσο κατά την αρχαία ιστορία του τόπου μας, όσο και κατά τη σύγχρονη περίοδο. Μια ιστορική ανασκόπηση του ελληνικού μεταναστευτικού ρεύματος στην σύγχρονη Ελλάδα θα ξεκινούσε από τον 18ο- 19ο αιώνα την εποχή που δημιουργούνται οι ελληνικές παροικίες στην Ιταλία, Αυστροουγγαρία, Μολδαβία, Βόρεια Βαλκάνια, Αγγλία, Γαλλία και τέλος, την Αίγυπτο και τις Ινδίες. Η ελληνική διασπορά των χρόνων εκείνων, δραστηριοποιήθηκε κυρίως στο χώρο του διεθνούς εμπορίου. Το επίκεντρο δραστηριότητας ήταν η Αυστροουγγαρία η οποία αποτελούσε το διεθνές εμπορικό κέντρο του 18ου αιώνα. Αργότερα το 19ο αιώνα με τη βιομηχανική επανάσταση, το κέντρο βάρους της οικονομικής ζωής μετατοπίστηκε, με αποτέλεσμα οι ηπειρωτικές παροικίες που δεν είχαν πρόσβαση στην θάλασσα έπεσαν σε παρακμή.

Στη περίοδο, που συμπίπτει με την ελληνική επανάσταση και την απόκτηση της εθνικής ανεξαρτησίας, σημαντική οικονομική ανάπτυξη γνωρίζουν οι παροικίες της Αιγύπτου, Συρίας, Λιβάνου και Μεσοποταμίας, που βοηθούν στην εξάπλωση και ισχυροποίηση της ελληνικής ναυσιπλοΐας. Παράλληλα καθώς η αστική επανάσταση εμφανίζεται με ιδιαίτερο σφρίγος και στις διεθνείς σχέσεις των Ευρωπαϊκών Κρατών αναπτύσσουν δραστηριότητες, οι Ελληνες αναπτύσσουν και τραπεζιτικές συναλλαγές.

Η διόγκωση του Ελληνισμού εκτός Ελλάδος αρχίζει με την σταδιακή παρακμή των ανωτέρω παροικιών και την εμφάνιση μεταναστευτικών ρευμάτων προς όλα τα σημεία της υδρογείου.

Από το τέλος, λοιπόν, του περασμένου αιώνα και μετά καταγράφονται δύο βασικά μεταναστευτικά ρεύματα:

• (1) Από την σύσταση του Ελληνικού κράτους μέχρι το 1920 με κατεύθυνση κατά κανόνα στις αποικίες των Ευρωπαϊκών Κρατών με μοναδική εξαίρεση τις ΗΠΑ.
• (2) Μεταπολεμικά, με κύρια κατεύθυνση τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης αλλά και υπερπόντιες.

Β. Οι μορφές οργάνωσης των Απόδημων Ελλήνων είναι κυρίως οι εξής:

• α. Ομοσπονδίες
• β. Κοινότητες
• γ. Εθνικοτοπικές Οργανώσεις
• δ. Ενορίες
• ε. Σύλλογοι (πολιτιστικοί, φιλανθρωπικοί, αθλητικοί)

Πρώτη βαθμίδα οργάνωσης είναι οι Ελληνικές Κοινότητες (οι Ελληνες μιας πόλης του εξωτερικού) ή οι εθνικοτοπικοί σύλλογοι (οι Ελληνες μιας πόλης του εξωτερικού, που κατάγονται από μία συγκεκριμένη στενότερη ή ευρύτερη περιοχή της Ελλάδας-χωριό, νομός, διαμέρισμα).

Δεύτερη βαθμίδα είναι η Ομοσπονδίες των παραπάνω οργανώσεων, που υπάρχουν σε εθνικό επίπεδο της χώρας υποδοχής (π.χ. Ομοσπονδία Ελληνικών Κοινοτήτων Γερμανίας, Ομοσπονδία θρακικών Συλλόγων Γερμανίας κλπ).

Τρίτη βαθμίδα είναι οι συνομοσπονδίες, που λειτουργούν σε διεθνές επίπεδο (Παμμακεδονική, Πανηπειρωτική, Παμμεσηνιακή κ.λ.π.).

Από άποψη τυπολογίας η Κοινότητα αποτελεί μία οργάνωση "ομπρέλλα", δηλαδή έχει πολλαπλούς σκοπούς και δε διακρίνεται από λειτουργική εξειδίκευση. Οι υπάρχουσες κοινότητες παρουσιάζουν αναμφίβολα ουσιώδεις διαφορές, μπορούν δε με ορισμένα κριτήρια, να ταξινομηθούν σε τρείς κύριες κατηγορίες:

• α)Στην ενοριακή κοινότητα υπό την αιγίδα της Εκκλησίας, και στην οποία η Εκκλησία διατηρεί απόλυτο έλεγχο.
• β)Στην κοινότητα-ενορία όπου υπάρχει σχετική αυτονομία από την Εκκλησια.
• γ) Στην Εθνική Κοινότητα ή απλώς κοινότητα στην οποία υπάρχει πλήρης ανεξαρτησία από την Εκκλησία.

Γ. Απογραφή πληθυσμού Απόδημου Ελληνισμού.
Η καταγραφή του συνόλου των Απόδημων είναι ιδιαίτερα δύσκολη να γίνει γιατί υπάρχουν πολλές παράμετροι που πρέπει να ληφθούν υπόψη. Εντοπίζονται συγκεκριμένα προβλήματα όπως:

• α. Οι περισσότερες χώρες απογράφουν την εθνική προέλευση των μεταναστών το πολύ μέχρι τη δεύτερη γενιά, με αποτέλεσμα να μη δίνεται ολοκληρωμένη εικόνα του αριθμού των κατοίκων μιας χώρας, με ελληνική καταγωγή .
• β. Αλλες, συνδυάζουν την εθνικότητα με την αναγνωρισμένη ιθαγένεια, γεγονός που προκαλεί σύγχυση αφού υπάρχουν υπήκοοι με διπλή πολιτογράφηση.
• γ. Υπάρχουν βέβαια και τα διλλήματα που αντιμετωπίζουν οι γόνοι μικτών γάμων, που αγνοούν την ελληνική γλώσσα και δε συμμετέχουν σε ομογενειακές δραστηριότητες.
• δ. Επίσης πρέπει να ληφθούν υπόψη και οι παλιννοστήσεις, αλλά που και αυτές μερικές φορές δεν ολοκληρώνονται.

Είναι φανερό ότι μόνο κατά προσέγγιση μπορεί να δοθεί μία εικόνα του αριθμού του Απόδημου Ελληνισμού. Βασισμένοι λοιπόν, στα στοιχεία των απογραφών των χωρών υποδοχής, στις εκτιμήσεις των ελληνικών προξενικών αρχών και στους υπολογισμούς των ομογενειακών φορέων παρατίθεται ο ακόλουθως πίνακας:

Το σύνολο των οργανώσεων- τοπικού ή περιφερειακού χαρακτήρα- των απόδημων Ελλήνων αποτελούν τα "Δίκτυα του Ελληνισμού".

Send mail to mfa@mfa.gr