Τα εθνικά κράτη
και τα σενάρια
Η πρόβλεψη που επιχειρεί η επιθεώρηση «Εκόνομιστ» για τη μορφή του πολιτικού χάρτη το 2050 μόνο ασφαλής δεν μπορεί να θεωρηθεί. Παρουσιάζει, ωστόσο, ενδιαφέρον, όχι τόσο γιατί προδιαγράφει το πολιτικό μέλλον, όσο γιατί απεικονίζει τον τρόπο με τον οποίο οι σημερινοί αναλυτές αντιλαμβάνονται τη δυναμική των γεωπολιτικών εξελίξεων. Οι θεωρίες για την υπέρβαση των εθνικών κρατών και την αντικατάστασή τους από πολυεθνικές-πολυπολιτισμικές κρατικές οντότητες είναι πολύ της μόδας την τελευταία δεκαετία, αλλά δεν επιβεβαιώνονται από τα γεγονότα. Η διάλυση τόσο της Σοβιετικής Ενωσης, όσο και της Γιουγκοσλαβίας, απέδειξε το ακριβώς αντίθετο: τη δυναμική επάνοδο του εθνισμού, ο οποίος σε πολλές περιπτώσεις εξετράπη και σε εθνικισμό. Μετά την κατάρρευση των παραδοσιακών αυτοκρατοριών, η Σοβιετική Ενωση και η Γιουγκοσλαβία ήταν δύο κλασικές απόπειρες για την υποχρεωτική ένταξη εθνών σε υπερεθνικές κρατικές οντότητες. Η κατάρρευση της πρώτης μπορεί να αποδοθεί, κατά κύριο λόγο, στην ήττα του κομμουνιστικού συστήματος, αλλά για τη δεύτερη το σημαντικότερο ρόλο έπαιξαν οι αποκλίνουσες τάσεις των εθνικών συνιστωσών. Δυστυχώς, οι Αμερικανοί δείχνουν να μην κατανοούν αυτήν τη δυναμική. Προσπαθούν να επιβάλλουν ως διεθνές πρότυπο τη δική τους πολυπολιτισμική κοινωνία, παρακάμπτοντας το γεγονός ότι το δικό τους κράτος, όπως και ο Καναδάς και η Αυστραλία είναι χώρες, οι οποίες δημιουργήθηκαν από μετανάστες. Από αυτήν τη δογματική εμμονή τους προσπαθούν να διατηρήσουν με τεχνητό τρόπο ενωμένη την πολυεθνική Βοσνία - Ερζεγοβίνη. Ο 20ός αιώνας σφραγίσθηκε από την ίδρυση νέων κρατών. Ενας πολύ μεγάλος αριθμός κρατών προέκυψε από την κατάρρευση της αποικιοκρατίας στην Ασία και στην Αφρική. Αλλά και έπειτα από αυτήν την περίοδο, η διάσπαση και η δημιουργία νέων κρατών παραμένει κυρίαρχη τάση. Μόνη εξαίρεση θα μπορούσε να θεωρηθεί η Ευρωπαϊκή Ενωση. Η διαδικασία οικονομικής και πολιτικής ενοποιήσεως της Γηραιάς Ηπείρου, όμως, είναι μία τελείως διαφορετική υπόθεση, η οποία επιβεβαιώνει ότι μόνο εάν τα έθνη αποκτήσουν το δικό τους κράτος μπορούν στη συνέχεια να συμμετάσχουν εθελοντικά στη διαμόρφωση μιας πολυεθνικής συνομοσπονδίας. Εάν κάτι μπορεί με ασφάλεια να μας διδάξει η κρίση στη Γιουγκοσλαβία, όπως και οι κρίσεις που προηγήθηκαν, αυτό είναι ότι το έθνος παραμένει μία ισχυρή πραγματικότητα, η οποία εκδικείται όσους με δογματισμό προσπαθούν να την καταργήσουν. Η Ιστορία, άλλωστε, έχει αποδείξει ότι όποιος επιχείρησε να εκβιάσει την ιστορική εξέλιξη έχει προκαλέσει συμφορές και έχει φέρει τα ακριβώς αντίθετα από τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα.